بیست و دومین پایه از پایه‌های ایمان: پرداخت زکات

زیرا الله تعالى می­فرماید: ﴿وَمَآ أُمِرُوٓاْ إِلَّا لِیَعۡبُدُواْ ٱللَّهَ مُخۡلِصِینَ لَهُ ٱلدِّینَ حُنَفَآءَ وَیُقِیمُواْ ٱلصَّلَوٰهَ وَیُؤۡتُواْ ٱلزَّکَوٰهَۚ وَذَٰلِکَ دِینُ ٱلۡقَیِّمَهِ ۵﴾ [البینه: ۵]. «و امر نشدند جز اینکه خدا را مخلصانه و حق­ گرایانه بپرستند و نماز برپای داشته و زکات بدهند و این است آئین راستین». همچنین می­فرماید: ﴿…وَٱلَّذِینَ یَکۡنِزُونَ ٱلذَّهَبَ وَٱلۡفِضَّهَ وَلَا یُنفِقُونَهَا فِی سَبِیلِ ٱللَّهِ فَبَشِّرۡهُم بِعَذَابٍ أَلِیمٖ ٣۴ یَوۡمَ یُحۡمَىٰ عَلَیۡهَا فِی نَارِ جَهَنَّمَ فَتُکۡوَىٰ بِهَا جِبَاهُهُمۡ وَجُنُوبُهُمۡ وَظُهُورُهُمۡۖ هَٰذَا مَا کَنَزۡتُمۡ لِأَنفُسِکُمۡ فَذُوقُواْ مَا کُنتُمۡ تَکۡنِزُونَ ٣۵﴾ [التوبه: ۳۴ – ۳۵]. «و کسانی‌که طلا و نقره را گنج می­کنند[۱] و در راه الله آن را انفاق نمی­کنند، آنان را به عذابی دردناک مژده بده * روزی‌که [اندوخته­ها] در آتش جهنم گداخته شده و پیشانی و پهلو و پشت­های ایشان با آن داغ گذاشته می­شود و بدیشان گفته می­شود: «این همان چیزی است که برای خود اندوخته­اید»، پس اینک [سزا و کیفر] آنچه که می­اندوخته­اید بچشید». و همچنین می­فرماید: ﴿وَلَا یَحۡسَبَنَّ ٱلَّذِینَ یَبۡخَلُونَ بِمَآ ءَاتَىٰهُمُ ٱللَّهُ مِن فَضۡلِهِۦ هُوَ خَیۡرٗا لَّهُمۖ بَلۡ هُوَ شَرّٞ لَّهُمۡۖ سَیُطَوَّقُونَ مَا بَخِلُواْ بِهِۦ یَوۡمَ ٱلۡقِیَٰمَه﴾ [آل‌عمران: ۱۸۰]. «و کسانی‌که به آنچه خداوند از فضل خویش داده، خساست می­ورزند، گمان نبرند که آن [خساست] برای آنها بهتر است، بلکه به زیان آنان است، و در روز قیامت چیزی‌که بدان خساست ورزیده­اند طوق گردن‌شان می­گردد، و همۀ دارایی­های آسمان و زمین از آن خداوند بوده و خداوند به آنچه می­کنید آگاه است».

دلیل از سنت: ابن عباس  رضی الله عنهما آورده است پیامبر  صلی الله علیه وسلم وقتی معاذ رضی الله عنه را به یمن فرستاد به او فرمود: «إِنَّکَ تَأْتِى قَوْمًا مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ. فَادْعُهُمْ إِلَى شَهَادَهِ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَأَنِّى رَسُولُ اللَّهِ فَإِنْ هُمْ أَطَاعُوا لِذَلِکَ فَأَعْلِمْهُمْ أَنَّ اللَّهَ افْتَرَضَ عَلَیْهِمْ خَمْسَ صَلَوَاتٍ فِى کُلِّ یَوْمٍ وَلَیْلَهٍ فَإِنْ هُمْ أَطَاعُوا لِذَلِکَ فَأَعْلِمْهُمْ أَنَّ اللَّهَ افْتَرَضَ عَلَیْهِمْ صَدَقَهً تُؤْخَذُ مِنْ أَغْنِیَائِهِمْ فَتُرَدُّ فِى فُقَرَائِهِمْ فَإِنْ هُمْ أَطَاعُوا لِذَلِکَ فَإِیَّاکَ وَکَرَائِمَ أَمْوَالِهِمْ وَاتَّقِ دَعْوَهَ الْمَظْلُومِ فَإِنَّهُ لَیْسَ بَیْنَهَا وَبَیْنَ اللَّهِ حِجَابٌ»[۲].

«تو نزد قومی از اهل کتاب[۳] می‌روی آن‌ها را به گواهی دادن به اینکه هیچ معبود بر حقی جز الله وجود ندارد و اینکه من فرستادۀ او هستم دعوت بده، پس اگر در این مورد از تو اطاعت کردند به آنها بیاموز که خداوند در شبانه روز پنج نماز را بر آنها فرض گردانیده است، اگر در این مورد از تو اطاعت کردند به آنان خبر ده که خداوند زکات را بر آنها فرض نموده که از ثروتمندان آنها گرفته می‌شود و در میان مستمندان آنها توزیع می‌گردد. اگر این را پذیرفتند به بهترین اموال آنها دست درازی نکن و از دعای مظلوم بترس زیرا بین وی و خداوند پرده‌ای وجود ندارد».

ابوهریره رضی الله عنه روایت نموده پیامبر  صلی الله علیه وسلم فرمود است: «مَنْ آتَاهُ اللَّهُ مَالًا فَلَمْ یُؤَدِّ زَکَاتَهُ مُثِّلَ لَهُ مَالُهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ شُجَاعًا أَقْرَعَ لَهُ زَبِیبَتَانِ یُطَوَّقُهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ ثُمَّ یَأْخُذُ بِلِهْزِمَتَیْهِ یَعْنِی بِشِدْقَیْهِ ثُمَّ یَقُولُ أَنَا مَالُکَ أَنَا کَنْزُکَ ثُمَّ تَلَا: ﴿وَلَا یَحۡسَبَنَّ ٱلَّذِینَ یَبۡخَلُونَ بِمَآ ءَاتَىٰهُمُ ٱللَّهُ مِن فَضۡلِهِۦ هُوَ خَیۡرٗا لَّهُمۖ بَلۡ هُوَ شَرّٞ لَّهُمۡۖ سَیُطَوَّقُونَ مَا بَخِلُواْ بِهِۦ یَوۡمَ ٱلۡقِیَٰمَهِ﴾»[۴]. «کسی‌که خداوند به اوثروتی داده و او زکات آن را پرداخت نکند، روز قیامت، مالش به شکل اژدهایی سمی‌که دارای دو نیش زهرآگین است، در آمده و به گردن او می­پیچد و دو طرف چهره­اش(گونه­هایش) را گرفته و می­گوید: من مال و خزانۀ تو هستم؛ سپس رسول الله  صلی الله علیه وسلم این آیه را تلاوت فرمود: ﴿وَلَا یَحۡسَبَنَّ ٱلَّذِینَ یَبۡخَلُونَ…﴾. [ترجمۀ آیه در قبل آمد]».

 

 

 

[۱]– از ابن عمر وابن عباس، وجابر، وأبی هریره به صورت موقوف و مرفوع و از عمر بن الخطابس آمده است: «یکنزون» (گنج کردن) به معنی مالی است که زکات آن داده نشود. تفسیر ابن کثیر ذیل همین آیه. (مترجم)

[۲]– صحیح بخاری: ۱۳۹۵- ۱۴۵۸- ۷۳۷۲؛ صحیح مسلم: ۱۳۰- ۱۳۲؛ سنن ابو داود: ۱۵۸۴؛ سنن ترمذی: ۶۲۵؛ سنن ابن ماجه: ۱۷۸۳؛ و صححه آلبانی.

[۳]– یهودیان ومسیحیان را اهل کتاب می­نامند.(مترجم)

[۴]– صحیح بخاری: ۱۴۰۳- ۴۵۶۵؛ سنن نسائی: ۲۴۸۱- ۲۴۸۲؛ صححه آلبانی.