هجدمین پایه از پایه‌های ایمان: نشر علم

زیرا الله تعالى می­فرماید: ﴿…لَتُبَیِّنُنَّهُۥ لِلنَّاسِ وَلَا تَکۡتُمُونَهُ…﴾ [آل عمران:۱۸۷]. «…آن را برای مردم بیان کنید و آن را پنهان ندارید…». و همچنین می­فرماید: ﴿وَلِیُنذِرُواْ قَوۡمَهُمۡ إِذَا رَجَعُوٓاْ إِلَیۡهِمۡ﴾ [التوبه: ۱۲۲]. «…و وقتی بسوی قوم‌شان برگشتند آن‌ها را تنذیر کنند(از عذاب خداوند بترسانند)…»^[۱].

و دلیل از سنت حدیث ابی بکره رضی الله عنه است که پیامبر  صلی الله علیه وسلم در خطبه­اش در منا فرمود: «… أَلاَ لِیُبَلِّغِ الشَّاهِدُ الْغَائِبَ فَلَعَلَّ بَعْضَ مَنْ یُبَلَّغُهُ یَکُونُ أَوْعَى لَهُ مِنْ بَعْضِ مَنْ سَمِعَهُ …»^[۲]. «… آگاه باشید شاهد [این سخنان را به کسانی‌که] غائب هستند، برسانند چه بسا آن کسی‌که [مطلب] به وی می­رسد آن را بهتر از کسی‌که توسط وی [مطلب] رسانیده می­شود، بهتر یاد گرفته باشد». ابو هریره رضی الله عنه روایت کرده است، پیامبر  صلی الله علیه وسلم فرمود: «مَن سُئِلَ عَن عِلمٍ فَکَتَمَهُ أَلجَمَهُ اللهُ بِلِجامٍ مِنَ النَّارِ یُوم القِیامَهِ»[۳]. «کسی‌که از او در باره علمی سوال شود و [دانسته] آن را بپوشاند، خداوند روز قیامت پوزه‌بندی از آتش بر پوزۀ او می­گذارد».

امام بیهقی رحمه الله  آورده است که امام عمر بن عبد العزیز رحمه الله  گفت: «کسی‌که سخنش از عملش بیشتر باشد اشتباه­های او زیاد می­شود و کسی‌که به غیر علم عمل کند بیشتر از آنکه اصلاح کند، فساد می­کند»[۴] و از حارث المحاسبی: «از علم خشیه به ارث می­رسد و از زهد راحتی و از شناخت و معرف، توبه و انابۀ»[۵] و از ابن سعد: «کسی‌که به علوم روایی عمل کند به علم درایی می­رسد و کسی‌که به علم درایی عمل کند به علم رعایی می­رسد کسی‌که به علم رعایی عمل کند بسوی راه حق هدایت شده است»[۶] و از مالک بن دینار: «اگر بنده علم کسب کند تا بدان عمل کند، علم وی [غرور]ـش را می­شکند و اگر به [نیتی] غیر از عمل به آن؛ آن را کسب کند غرورش زیاد می­شود»[۷] و از معروف الکرخی: «اگر خداوند به کسی ارادۀ خیر داشته باشد درِ عمل را باز نموده و درِ جدل را می­بندد و اگر خداوند به کسی ارادۀ شر داشته باشد درِ عمل را بر وی می­بندد و درِ جدل را برایش باز می­کند»[۸] و از ابوبکر الوراق: «کسی‌که به مسائل کلامی اکتفا کند و بدنبال زهد و فقه نباشد زندیق می­شود و کسی‌که به زهد اکتفا کند و به دنبال فقه و مسائل کلامی نباشد بدعت­گذار است و کسی‌که به فقه اکتفاء کند و به دنبال زهد و پرهیزکاری نباشد فاسق است و کسی‌که در همۀ امور هنرنمایی نماید اخلاص یافته است»[۹] و از حسن بصری رحمه­الله: مردی از کنار وی گذشت، گفته شد: او فقیه است، اوگفت: آیا می­دانید فقیه کیست؟ فقیه فقط کسی است که در دینش عالم باشد و نسبت به دنیا زاهد باشد و در عبادت پروردگارش پابرجا»[۱۰]. و از مالک بن دینار: «در تورات خواندم اگر عالم به علمش عمل نکند، پندهای او در قلب‌ها تزلزل پیدا می­کند»[۱۱] و ابوبکر بن ابی­داود خطاب به خودش سروده است[۱۲]:

«محمد غص دوائی بشرب الماء غصته» محمد داروی مرا با سیراب شدن از آن به من نوشاند سیراب شدنی‌که از طرف خودش بود

فکیف یصنع من قد غص بالـماء

«پس حال کسی‌که از آب سیراب است [و بیمار نیز هست] چگونه است».

و شعری از ابوعثمان الحیری الزاهد^[۱۳]:

وغیر تقی یأمر الناس بالتقى

طبیب یداوی والطبیب مریض

کسی‌که تقوا ندارد دیگران را به تقوا امر می­کند، طبیب درمان می­کند در حالی‌که خود مریض است».

از الله تعالی درخواست علم وعمل داریم و به جلال وجهش از ناکامی و حرص و آرزو[ی دنیوی][۱۴] پناه می­بریم.

 

 

 

[۱]– دلیلی‌که عدۀ از مسلمانان باید فقیه شوند و دین را به بقیه مسلمانان بیاموزند همین آیه است؛ البته تمام آیه. (مترجم)

[۲]– صحیح بخاری: ۶۷- ۱۷۴۱- ۴۴۰۶- ۵۵۵۰- ۷۰۷۸- ۷۴۴۷؛ صحیح مسلم: ۴۴۷۷؛ سنن ابن ماجه: ۲۳۳؛ شیخ آلبانی سند حدیث را صحیح دانسته است.

[۳]– سنن ابوداود: ۳۶۵۸؛ سنن ترمذی: ۲۶۴۹؛ سنن ابن ماجه: ۲۶۱- ۲۶۴- ۲۶۵- ۲۶۶؛ شیخ آلبانی سند آن را صحیح دانسته است.

[۴]– شعب الإیمان: ۱۸۱۹- ۵۰۲۱٫

[۵]– شعب الإیمان: ۱۸۲۱٫

[۶]– شعب الإیمان: ۱۸۲۲٫

[۷]– شعب الإیمان: ۱۸۲۷٫

[۸]– شعب الإیمان: ۱۸۳۲٫

[۹]– شعب الإیمان: ۱۸۳۳٫

[۱۰]– شعب الإیمان: ۱۷۳۴٫

[۱۱]– شعب الإیمان ۱۸۴۱٫

[۱۲]– شعب الإیمان: ۱۸۹۸٫

[۱۳]– شعب الإیمان: ۷۳۰۳٫

[۱۴]– آرزویی‌که برای دنیا باشد انسان را از یاد مرگ غافل می­سازد.(مترجم)