اسماء و صفات

به این معنی که الله جل و علا خود را به صفاتی و صف نموده که مانند و شبیه به صفات مخلوقین نیست، و بر خود نام‌هایی گذاشته که جز او بر کس دیگری اطلاق نمی‌گردد.

الله تعالی می‌فرماید: ﴿وَلِلَّهِ ٱلۡأَسۡمَآءُ ٱلۡحُسۡنَىٰ فَٱدۡعُوهُ بِهَاۖ وَذَرُواْ ٱلَّذِینَ یُلۡحِدُونَ فِیٓ أَسۡمَٰٓئِهِۦۚ سَیُجۡزَوۡنَ مَا کَانُواْ یَعۡمَلُونَ١٨٠﴾ [الأعراف: ۱۸۰]. «الله دارای زیباترین و نیکوترین نام‌هاست، پس او را بدان نام‌ها فریاد دارید و بخوانید، و واگذارید کسانی را که در نام‌های وی کجروی می‌کنند، آنان کیفر کار خود را خواهند دید».

الله سبحانه و تعالی در بیان اینکه او را در صفاتش هیچ مانند و شبیه و مثیل وجود ندارد فرموده است: ﴿لَیۡسَ کَمِثۡلِهِۦ شَیۡءٞۖ وَهُوَ ٱلسَّمِیعُ ٱلۡبَصِیرُ﴾ [الشورى: ۱۱]. «هیچ چیزی همانند الله نیست و اوست شنوا و بینا».

الله متعال در این آیه سمع و بصر (شنوایی و بینایی) را برای خود اثبات نموده و در همین حال بیان می‌دارد که این دو صفت الهی، هیچگونه شباهتی به سمع و بصر مخلوق ندارد.

باز می‌فرماید: ﴿رَّبُّ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَمَا بَیۡنَهُمَا فَٱعۡبُدۡهُ وَٱصۡطَبِرۡ لِعِبَٰدَتِهِۦۚ هَلۡ تَعۡلَمُ لَهُۥ سَمِیّٗا۶۵﴾ [مریم: ۶۵]. «پروردگار آسمان‌ها و زمین و آنچه در میان ایندو است، پس تنها او را پرستش کن و بر عبادت او بادوام و شکیبا باش، مگر شبیه و همانندی برای الله پیدا خواهی کرد»؟.

و می‌فرماید: ﴿وَلَمۡ یَکُن لَّهُۥ کُفُوًا أَحَدُۢ۴﴾ [الإخلاص: ۴]. «و کسی همتا و همگون او نمی‌باشد». یعنی: برای الله (در ذات و صفات و اسماء) هیچ شبیه و مانند و همسان و همگون و همتا نیست.

پس هر کس در ربوبیت الله شرک ورزد، بدین صورت که اعتقاد داشته باشد همراه الله خالقی دیگر است، یا معتقد باشد کسی غیر از الله سود و زیان می‌رساند، این فرد مشرک است و برای الله در ربوبیتش شریک قائل می‌باشد، چون بین الله و مخلوقش در آفرینش و سود و زیان – که افعال خاص الله است – برابری ایجاد نموده است، بسان آنانی که معتقدند برای جهان فریاد رسانی چون اولیاء وجود دارد که به مردم کمک می‌نمایند، یا آنانی که معتقدند بعضی از امامان و صالحین قدرت تصرف در جهان را دارا هستند. و بمانند آنچه ذکر شد، اعتقاد به اینکه الله تعالی در کارهایی مانند: مالکیت، و آفرینش، و تدبیر کارها، و زنده گرداندن و میراندن، و سود و زیان، و بخشش و منع نمودن، و دیگر افعال که مخصوص اللهﻷ هست، برای او شریک و انباز، وجود دارد.

و هر کس در الوهیت الله شرک ورزد، بدین صورت که غیر از اللهﻷ را پرستش کند، یا مردگان را فرا خوانده از آنان طلب حاجت واستغاثه نماید، یا برای غیر الله تعالی قربانی انجام دهد، یا کسی غیر از الله را به اندازه او دوست داشته باشد و به آن محبت ورزد، یا از کسی دیگر به اندازه الله بترسد، یا کسی غیر از الله را به اندازۀ عظمت الله یاد کند، این شخص مشرک است؛ چون در الوهیت و عبادت برای الله شریک قرار داده است.

و هر کس در اسماء و صفات الله شرک ورزد، بدین صورت که معتقد باشد قدرت مخلوق همچون قدرت اللهﻷ است، یا اعتقاد داشته باشد مخلوقی به تمام صداها شنوا است و احاطه او بر اصوات مانند احاطه الله بر صداها است، و یا باور داشته باشد که کسی غیر از الله سزاوار است که او را رحمان و قدوس و رب العالمین نامید، این فرد هم به الله شرک ورزیده است؛ چون این فرد بین الله و مخلوقاتش در اسماء و صفات برابری و تساوی برقرار نموده، و در اسماء و صفات الله شریک قائل است.

مهم است بدانیم هیچ بنده‌ای موحد و مؤمن شده نمی‌تواند مگر اینکه در تمامی انواع توحید، الله را به یکتایی بشناسد. پس کسی‌که در چیزی یا گوشه‌ای از این موارد، برای الله شریک قائل شود، و در باقی موحد باشد، توحیدش باطل گردیده و نابود می‌شود.

پس هر کس در ربوبیت، الله را به یکتایی بشناسد، لیکن برای غیر الله نذر کند، در او عامل شرک وجود داشته و انسان موحد و نجات یافته قلمداد نمی‌شود. و کسی‌که فقط الله را بپرستد اما معتقد باشد که کسی در تدبیر امور جهان با او همراهی می‌کند، او هم مشرک است و از زمرۀ موحدین نمی‌باشد.