باخوردن چه مقدار شیر دو نفر برادر رضاعی می شوند؟

الحمدلله

در مورد تعداد دفعاتی که در رضاعت (شیرخوارگی) که محرمیت ایجاد میکند، علماء در این مسئله اختلافاتی دارند به شرح زیر:

(۱) احناف و مالکیها و روایتی از امام احمد و جمهور علماء و بر این باورند که با یکمرتبه شیرخوردن محرمیت ایجاد میشود زیرا میگویند که خداوند بطور عموم آنرا در قرآن ذکر کرده بدون ذکر تعداد شیر خوردن، خداوند میفرماید: “وَأُمَّهَاتُکُمُ اللاَّتِی أَرْضَعْنَکُمْ وَأَخَوَاتُکُم مِّنَ الرَّضَاعَه” ( النساء : ۲۳) و پیامبر صلی الله علیه و سلم فرموده است: ” إنما الرضاعه من المجاعه (صحیح البخاری – الفتح-۹-۱۴۶ ومسلم ( ۲-۱۰۷۸) یعنی: “همانا رضاعت (که محرم ساز باشد) انست که گرسنگی (نوزاد) را بر طرف کند”.

(۲) بعضی دیگر از علماء بر این باورند که حد اقل بایست ۳ دفعه نوزاد شیر خورده باشد تا اینکه محرمیت ایجاد شود، زیرا پیامبر صلی الله علیه و سلم فرموده است که: ” لا تحرم المصه ولا المصتان ” صحیح مسلم ( ۱۴۵۰ ) .یعنی “یکی یا دو مکیدن محرمیت ایجاد نمیکند” و این علماء گفتند مفهوم این حدیث اینست که بیشتر از دوبار به بالا محرمیت ایجاد میکند، و این اشخاص عبارتند از: أحمد بن حنبل در روایتی وقول أهل ظاهر (مگر ابن حزم) و قول سلیمان بن یسار وسعید بن جبیر وإسحاق بن راهویه وأبی ثور وابن المنذر (المغنی ( ۸-۱۴۰ ) المحلی ابن حزم ( ۱۰-۱۳).

(۳) نظر برخی دیگر از علماء بر اینست که حد اقل شیرخوارگی ۵ مرتبه میباشد زیرا از عایشه رضی الله عنها روایت شده است که: ” کان فیما أنزل من القرآن عشر رضعات معلومات یحرمن ثم نسخن بخمس معلومات فتوفی رسول الله وهن فیما یتلی من القرآن ” یعنی: ” از جمله آیات نازل شده در قرآن، آیه (عشر رضعات معلومات یحرمن) بود. «یعنی : ده بار شیر دادن معلوم (نکاح را) حرام می‌کند». سپس لفظ و حکم این آیه با آیه (بخمس معلومات) نسخ شد. «یعنی با پنج بار شیردادن معلوم». (تلاوت پنج بار شیردادن نسخ شد و حکم آن باقی ماند) سپس پیامبر صلی الله علیه و سلم فوت کرد ولی (به خاطر تأخیر نسخ آن) آیه نسخ شده از جمله آیاتی بود که (هنوز) جزو قرآن به حساب می‌آمد (۱۱) روایت مسلم در الرضاع ( ۱۰۷۵ ) و أبو داود ( ۲-۳۲۳ ) والنسائی ( ۶-۱۰۰ ) وابن ماجه ( ۱-۲۶۵ )، واین مذهب امام شافعی  و ابن حزم و ابن تیمیه و شوکانی و ابن قیم جوزیه میباشد و در حال حاضر فتوی علماء سعودی بر این مذهب بر قرار است.

و قول راجح و صحیح تر این است که نوزاد حد اقل پنج بار شیر خورده باشد، و جواب آنها بشرح زیر هستند:

۱- رد بر دلایل احناف و مالکیها که در شماره (۱) بالا ذکر شد اینست که این آیه و حدیث که آنها استدلال کرده اند “مطلق” هستند، و در اصول فقه باید یک مسئله “مطلق” را به “مقید” برگرداند، و قول خداوند که آنها استدلال میکنند یعنی: “وَأُمَّهَاتُکُمُ اللاَّتِی أَرْضَعْنَکُمْ وَأَخَوَاتُکُم مِّنَ الرَّضَاعَه” ( النساء : ۲۳) و حدیث پیامبر صلی الله علیه و سلم فرموده است: ” إنما الرضاعه من المجاعه ” (صحیح البخاری – الفتح-۹-۱۴۶  ومسلم ( ۲-۱۰۷۸) یعنی: “همانا رضاعت (که محرم ساز باشد) آنست که گرسنگی (نوزاد) را بر طرف کند”، این دلایل “مطلق” هستند که به روایت عایشه که گفت ” با پنج بار شیردادن معلوم ” محرمیت ایجاد میشود “مقید” میشود.

۲-  رد بر دلایل أهل ظاهر و ابن منذر و غیره که در شماره (۲) بالا ذکر شد اینست که حدیث استدلال آنها یعنی: ” لا تحرم المصه ولا المصتان ” (صحیح مسلم  ۱۴۵۰ ) “یکی یا دو بار مکیدن محرمیت ایجاد نمیکند”، این حدیث همانطور که میگویند “مفهومش” آنست که بیشتر از دوبار به بالا محرمیت ایجاد میکند، ولی در فقه “مفهوم” یک حدیث هنگامی قابل قبول هست که با حدیث صحیح و “منطوق” معارض نباشد، و میبینیم که “مفهوم” این حدیث با روایت عایشه رضی الله عنها که “منطوق” هست یعنی روایت ” با پنج بار شیردادن معلوم ”  معارضت میکند لذا استدلال آنها قابل قبول نیست.

پس بطور خلاصه دلایل نقاط (۱) و (۲) بالا که ذکر شد “مطلق” و “مفهوم” هستند ولی دلایل نقطه (۳) بالا “مقید” و “منطوق” هستند، لذا قول راجحتر و صحیحتر همین است یعنی با پنج بار شیر دادن محرمیت ایجاد میشود.

والله اعلم.