اسلام میپسندد که فرد مسلمان برادر مسلمانش را بر خود ترجیح دهد
هرچند خودش نیاز شدیدی داشته باشد. بهترین کاری که انسان میتواند در حقّ دوستش انجام دهد، همین است.
الله در سیاق توصیف انصار ش میفرماید:
﴿وَٱلَّذِینَ تَبَوَّءُو ٱلدَّارَ وَٱلۡإِیمَٰنَ مِن قَبۡلِهِمۡ یُحِبُّونَ مَنۡ هَاجَرَ إِلَیۡهِمۡ وَلَا یَجِدُونَ فِی صُدُورِهِمۡ حَاجَهٗ مِّمَّآ أُوتُواْ وَیُؤۡثِرُونَ عَلَىٰٓ أَنفُسِهِمۡ وَلَوۡ کَانَ بِهِمۡ خَصَاصَهٞۚ وَمَن یُوقَ شُحَّ نَفۡسِهِۦ فَأُوْلَٰٓئِکَ هُمُ ٱلۡمُفۡلِحُونَ﴾ [الحشر: ۹]
«و [نیز برای] کسانی که پیش از آنان در دیار خود [مدینه؛ دارالاسلام] جای گرفتند و [نیز] ایمان آورده بودند، کسانی را که به سویشان هجرت کنند، دوست میدارند و در دلهای خود از آنچه [به مهاجران] داده شده، احساس حسد [و نیاز] نمیکنند و آنان را بر خود مقدّم میدارند، هرچند خودشان نیازمند باشند. و کسانی که از بخل [و حرص] نفس خویش بازداشته شدهاند؛ پس آنان همان رستگاران هستند.»
شیخ عبدالرّحمان سعدی در تفسیر آیۀ فوق میگوید: «یکی از اوصاف انصار که باعث برتری آنان بر دیگران شد، ایثار؛ یعنی کاملترین نوع بخشش بود. ایثار یعنی بخشش اموال و سایر امور مورد پسند نفس به دیگران با وجود نیاز شدید و حتّی با وجود ضرر و حاجت فراوان.
این کار فقط از اخلاقی پاک و محبّت الله تعالی که مقدّم بر تمایلات و خواستههای نفسانی است، بر میخیزد.
ماجرای آن فرد انصاری که آیۀ مذکور دربارۀ او نازل شد، از همین نوع است؛ همان فردی که غذای خود و فرزندانش را به مهمان داد و خودشان شب را در حالت گرسنگی سپری کردند.
ایثار برخلاف أثره [خودخواهی] است. ایثار ستوده شده، ولی خودخواهی مورد نکوهش است، چون نشانۀ بخل بوده و کسی که ایثار به وی بخشیده شود، قطعاً از بخل نفسش محفوظ میماند:
﴿وَمَن یُوقَ شُحَّ نَفۡسِهِۦ فَأُوْلَٰٓئِکَ هُمُ ٱلۡمُفۡلِحُونَ﴾ [الحشر: ۹]
«و کسانی که از بخل [و حرص] نفس خویش بازداشته شدهاند؛ پس آنان همان رستگاران هستند.»[۱]
[۱]– تفسیر السّعدی، ص ۸۵٫