روزۀ رمضان یکی از ارکان اسلام و از مهمترین فرایض خداوند است که همۀ مسلمانان بر فرض بودن آن اتفاق دارند. قرآن و سنت و اجماع دال بر فرض بودن آن است. دلیل از قرآن این سخن خداوند متعال است که میفرماید: ﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ کُتِبَ عَلَیۡکُمُ ٱلصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى ٱلَّذِینَ مِن قَبۡلِکُمۡ لَعَلَّکُمۡ تَتَّقُونَ ١٨٣ أَیَّامٗا مَّعۡدُودَٰتٖ﴾ [البقره: …
بیشتر بخوانید »Monthly Archives: ژوئن 2016
فضایل روزه
ستایش الله را به جای میآوریم که هیچ یک از عبادتهای انسان مسلمان خالی از فضیلت نیست؛ همانطور که نماز و زکات و حج دارای فضایلی هستند، روزه نیز از فضیلتهایی برخوردار است، از جمله: روزه باعث محافظت انسان از افتادن در گناهان است؛ از ابوهریره ـ رضی الله عنه ـ روایت است که پیامبر خدا ـ صلی الله علیه …
بیشتر بخوانید »جایگاه روزه در اسلام
روزه یکی از ارکان پنجگانۀ اسلام و از بهترین عبادات است، زیرا خداوند متعال آن را به خود اختصاص داده است. در حدیث قدسی آمده که پروردگار فرموده است: «همۀ کارهای فرزند آدم برای اوست، مگر روزه که از آن من است و من پاداش آن را میدهم».([۱]) روزه، رازی است میان بنده و پروردگارش، که عنصر مراقبت راستین الله …
بیشتر بخوانید »روزه
خداوند متعال روزه را مشروع نمود و آن را چهارمین رکن اسلام قرار داد. نصوص بسیاری در کتاب و سنت به بیان احکام روزه پرداخته است که بخشی از آن را در صفحات پیش رو ذکر خواهیم کرد. تعریف روز در لغت: «صوم» در لغت به معنای دست کشیدن و امتناع و ترک چیزی است، از جمله خداوند متعال در …
بیشتر بخوانید »زکات فطر
حکمِ آن زکات فطر بر هر مسلمانی واجب است، زیرا ابن عمر ـ رضی الله عنهما ـ میگوید: رسول خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ زکات فطر را در رمضان بر برده و آزاد و مرد و زن و کوچک و بزرگ فرض نمود: یک صاع از خرما یا یک صاع از جو».([۱]) حکمت از تشریع زکات فطر صدقۀ …
بیشتر بخوانید »مصارف زکات(۵)
هشتم: در راه ماندگان در راه مانده، مسافری است که به سببی از ادامه راهش باز مانده است و نمیتواند به سرزمین خود برگردد. به چنین کسی به اندازهای که بتواند به سرزمین خود برگردد از اموال زکات داده میشود، حتی اگر در سرزمین خود ثروتمند و بینیاز باشد، چرا که در سفر دچار نوعی فقر شده است، البته به …
بیشتر بخوانید »مصارف زکات(۴)
ششم: بدهکاران کسی است که در غیر گناه مبلغی از مال را بدهکار شده است و قادر به باز پس دادن آن نیست و به اندازهای که قرضش را پس دهد از اموال زکات به وی داده میشود. بدهکاران دو دسته هستند: نخست: کسانی که برای اصلاح رابطۀ میان دو گروه بدهکار شدهاند. مثلا میان دو دسته از مردم بر …
بیشتر بخوانید »مصارف زکات(۳)
چهارم: مؤلفه قلوبهم کسانی که در میان قوم خود سرور و مورد اطاعت هستند و برای به دست آوردن دلشان به سه هدف اموال زکات به آنان داده میشود: امید به اسلام آوردن آنان در صورتی که کافر باشند. اما اگر امید مسلمان شدن آنان نمیرود زکات به آنان تعلق نمیگیرد. از قرائن مختلفی میتوان به این مسأله پی برد، …
بیشتر بخوانید »مصارف زکات(۲)
دوم: مسکین مسکین کسی است که وضعش از فقیر بهتر است اما درآمدش به اندازۀ رفع نیاز وی نیست. پیامبر خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ میفرماید: «مسکین کسی نیست که بر [در خانههای] مردم میچرخد و یک لقمه و دو لقمه و یک دانه و دو دانه خرما او را برمیگرداند؛ مسکین آن است که ثروتمندی را نمییابد …
بیشتر بخوانید »مصارف زکات(۱)
منظور از مصارف زکات، بیانِ کسانی است که زکات برای آنان مصرف میشود، یا به بیانی دیگر، مستحقین زکات. خداوند متعال مستحقان زکات را تعیین نموده و آنان را هشت گروه اعلام کرده است: ۱- فقرا. ۲- مساکین. ۳- کارکنان جمعآوری زکات. ۴- تازه مسلمانان یا کسانی که امید مسلمانیشان هست برای به دست آوردن دل آنها. ۵- بردگان. ۶- …
بیشتر بخوانید »آیا زکات را باید فورا پرداخت کرد؟
رای درستتر این است که زکات اموال فورا پرداخت شود، یعنی هر گاه اموال به حد نصاب برسد و یک دوره بر آن بگذرد باید فورا زکاتِ آن را پرداخت نمود، زیرا اصل در دستورات شرعی، انجام فوری آن است. اما اینجا مسالهای وجود دارد و آن این است که جایز است پرداخت زکات را بر اساس مصلحت مستحق به …
بیشتر بخوانید »زکات مال به دست آمده
منظور سودی است که از تجارت یا از حیوانی به دست میآید که زکاتِ آن با زکات اصلِ آن [یعنی سرمایۀ اصلی و یا خودِ حیوان] پرداخت میشود، و گذشت یک سال بر آن تفاوتی ایجاد نمیکند. اما اگر مالی که به دست آمده از غیر سود تجارت یا محصول حیوان باشد، در صورتی که به حد نصاب رسیده باشد …
بیشتر بخوانید »زکات اوراق قرضه
گفتیم که اوراق قرضه در واقع نوعی قرض مدتدار است؛ بنابراین زکات آن همانند زکات مالی است که به قرض داده شده، به این معنی که اگر این قرض در اختیار کسانی گذاشته شده که توانایی پس دادنش را دارند پس از گذشت یک سال، زکات آن را همانند اموال موجود خود پرداخت میکند، اما اگر در اختیار کسی گذاشته …
بیشتر بخوانید »برخی مسائل کلی در زکات
مسالۀ نخست: کسی که به شخص توانایی([۱]) پولی قرض داده، پس از دریافتِ آن، زکاتِ مدتی که آن پول در اختیار بدهکار بوده را پرداخت میکند. البته بهتر است قبل از دریافت پول زکات آن را بدهد. اما اگر پولش را به کسی قرض داده که توانایی پرداخت ندارد، پس از دریافتِ طلبش اگر بیش از یک سال از آن …
بیشتر بخوانید »مواردی دربارۀ زکات محصولات
برای حبوبات و میوه شرط است که رسیده باشد ـ زرد یا قرمز ـ و حبوبات باید از پوست جدا شود و انگور و زیتون باید شیرین (رسیده) باشد. اگر محصول و میوه بدون هزینه آبیاری میشود (یعنی از آب زمین، بدونِ آبرسانی توسط کشاورز) یا از آب چشمه و رودخانه آبیاری میشود، واجب است که یک دهم آن زکات …
بیشتر بخوانید »زکات میوه و محصول
الف ـ محصولاتی که زکات بر آنان واجب است زکات محصولات بر گندم و جو و کشمش و خرما واجب است. دربارۀ وجوب زکات بر دیگر محصولات اختلاف است؛ جمهور اهل علم معتقدند زکات بر دیگر محصولات نیز واجب است و نظر ما این است که هر محصولی که قابل اندازهگیری با پیمانه باشد و به عنوان غذای اصلی استفاده …
بیشتر بخوانید »جدول حد نصاب و میزان زکات چارپایان
جدول زکات شتر: از تا میزان زکات واجب ۵ ۱۰ ۱۵ ۲۰ ۲۵ ۳۶ ۴۶ ۶۱ ۷۶ ۹۱ ۹ ۱۴ ۱۹ ۲۴ ۳۵ ۴۵ ۶۰ ۷۵ ۹۰ ۱۲۱ یک رأس گوسفند دو رأس گوسفند سه رأس گوسفند چهار رأس گوسفند یک بنت مخاض (شتری که یک سالش کامل شده وارد دو سالگی شده) یک ابن لبون (شتر دو سالهای که …
بیشتر بخوانید »زکات چارپایان
منظور از چارپایان شتر و گاو و گوسفند است. شروط زکات چارپایان: اینکه به حد نصاب برسد. حد نصاب شتر پنج شتر است و حد نصاب گوسفند چهل گوسفند است و حد نصاب گاو سی گاو است و کمتر از آن زکات ندارد. اینکه چارپایان یک سال نزد صاحب خود بمانند. اینکه چارپایان «سائمه» باشند، یعنی بیشتر سال چرا کنند …
بیشتر بخوانید »زکات کالای تجاری
تعریف آن: هر کالایی که برای خرید و فروش به هدف سود فراهم شده باشد. شرط واجب شدن زکات در کالاهای تجاری: ملکیت کامل کالا توسط فرد. رسیدن قیمت کالا به حد نصاب از طریق قیمت گذاری آن بر اساس طلا یا نقره. گذشت یک سال از ملکیت کالاهای تجاری.([۱]) مقدار واجبی که باید از کالاهای تجاری ـ هر کالایی …
بیشتر بخوانید »نصاب زکات پول رایج
شاید کسی گمان کند چون طلا یا نقره ندارد زکات بر وی واجب نیست زیرا نصوص شرعی دربارۀ زکات و نقره وارد شده است. میگوییم: این گمانی اشتباه است، بلکه هر کس مبلغی به اندازۀ قیمت هفتاد طلا یا ۴۶۰ گرم نقره در اختیار دارد زکات بر وی واجب است و باید مقدار دو و نیم درصد از پول نقدی …
بیشتر بخوانید »اموالی که زکات بر آن واجب است
زکات بر چهار چیز واجب است: ۱- طلا و نقره و انواع نقدینگی شرط زکات در طلا این است که به حد نصاب برسد یعنی بیست دینار و یک سال کامل نزد صاحبش باقی بماند. مقدار زکات واجبِ این مقدار طلا دو و نیم درصد یعنی ۱/ ۷۵ (یک ممیز هفتاد و پنج) گرم است. شرط واجب شدن زکات بر …
بیشتر بخوانید »حکم مانع زکات
کسی که از دادن زکات خودداری میکند از دو حالت خارج نیست: یا اینکه وجوب آن را انکار میکند که دو حالت دارد: حالت نخست: اینکه تازه مسلمان باشد یا در مکانی دوردست [به دور از دیگر مسلمانان] زندگی کرده که در این صورت به کفر وی حکم نمیشود مگر پس از اقامۀ حجت، و وجوب زکات به وی فهمانده …
بیشتر بخوانید »شروط زکات
شروط مربوط به زکات دهنده: مسلمان باشد. زکات بر غیر مسلمان واجب نیست زیرا رکنی از ارکان اسلام است که پس از شهادتین لازم میشود. آزادی. زکات بر برده واجب نیست چون خودش مالک چیزی نیست. نیت. یعنی قصد زکات دهنده این باشد که مالی که به مستحقان میدهد همان زکات فرض است. شروط مربوط به مال زکات: مالکیت تام. …
بیشتر بخوانید »آیا مالیات میتواند جایگزین زکات شود؟
بر اساس تفاوتهایی که پیش از این ذکر شد برای ما آشکار میشود و که مالیات به هیچ عنوان نمیتواند به عنوان جایگزین زکات مطرح شود، زیرا اگر چنین اجازهای بدهیم حکم به از بین بردن این رکن اسلام ـ یعنی رکن زکات ـ دادهایم. بنابراین هرگز جایز نیست که مالیات را جایگزین زکات کنیم، زیرا زکات مصارف خاصی دارد …
بیشتر بخوانید »تفاوت میان زکات و مالیات
تفاوت میان زکات و مالیات([۱]) زکات به نیت تقرب به خداوند متعال پرداخت میشود، در حالی که این معنی در مورد مالیات صدق نمیکند، زیرا مالیات نوعی الزام و التزام شهروندی محض است. زکات حقی است که شارع متعال آن را تعیین کرده، بر عکس مالیات که از سوی ولی امر تعیین میشود و آن را هر طور که مصلحت …
بیشتر بخوانید »ادلۀ وجوب زکات
نصوص قرآن و سنت به طور روشن دال بر وجوب زکات است. رسول خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ زکات را یکی از ارکان اسلام معرفی نموده که دین بر آن بنا شده. زکات، رکن سومِ اسلام است. برخی از دلایل وجوب زکات: از قرآن: این سخن خداوند متعال که میفرماید: ﴿وَأَقِیمُواْ ٱلصَّلَوٰهَ وَءَاتُواْ ٱلزَّکَوٰهَ وَٱرۡکَعُواْ مَعَ ٱلرَّٰکِعِینَ ۴٣﴾ …
بیشتر بخوانید »اهمیت و حکمت از تشریع زکات
پاکسازی نفس بشری از اخلاق رذیلۀ بخل و حرص و طمع. همدردی با فقیران و رفع نیاز بینوایان و محرومان. بر پا داشتن منافع عمومی که زندگی و سعادت امت به آن وابسته است. جلوگیری از تورم اموال نزد ثروتمندان و بازرگانان و کاسبان حرفهای تا اموال تنها نزد یک گروه محدود دست به دست نگردد. زکات باعث میشود جامعۀ …
بیشتر بخوانید »زکات
نخست: زکات در لغت و اصطلاح زکات در لغت به معنای رشد است؛ برخی گفتهاند به معنای رشد و پاکسازی است، زیرا باعث رشد مال و پاکی زکات دهنده میشود. در شرع: حقی است واجب در مالی مخصوص برای گروهی مخصوص در وقت مخصوص برای به دست آوردن رضایت الله متعال و پاکسازی نفس و مال و جامعه.([۱]) …
بیشتر بخوانید »نماز میت(۲)
چهارم: ارکان نماز میت ایستادن در صورت توان. چهار تکبیر. خواندن سورۀ فاتحه پس از تکبیر نخست. درود بر پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ پس از تکبیر دوم. دعا برای میت پس از تکبیر سوم. رعایت ترتیب ارکان. سلام دادن. پنجم: روش نماز جنازه در صورتی که میت مرد است امام کنار سر او میایستد و در صورتی …
بیشتر بخوانید »نماز میت(۱)
نخست: مشروعیت آن خداوند متعال نماز میت را برای گرامیداشت ارواح مسلمانانی که از خانۀ عمل به خانۀ حساب منتقل شدهاند، مشروع ساخته است. این نماز یکی از شعایر بزرگ خداوند است که به واسطۀ آن بر بندگانش منت نهاده زیرا نشان دهندۀ محبت آنان نسبت به یکدیگر و در بر گیرندۀ والاترین معانی برادری است. این نماز همچنین شامل …
بیشتر بخوانید »نماز تراویح
نماز تراویح برای مردان و زنان مستحب است. این نماز پس از نماز عشاء خوانده میشود و وقت آن تا پایان شب است. این نماز را میتوان به صورت جماعت یا فردی خواند، اما به جماعت خواندن آن بهتر است. دلیل فضیلت نماز تراویح این سخن رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ است که میفرماید: «هر که رمضان …
بیشتر بخوانید »نماز تَطَوُّع
بر اساس حکمت و رحمت پروردگار نسبت به بندگانش، نماز تطوع را برایشان مشروع نموده و برای هر عبادت واجبی، عبادتی غیر واجب از جنس آن قرار داده تا کامل کنندۀ نقصی باشد که در فرایض پیش میآید. نماز تطوع واجب نیست، اما باعث افزونی در نیکیهای شخص میشود. نماز تطوع دو نوع است: سنتهای مؤکد. سنتهای غیر مؤکد. سنتهای …
بیشتر بخوانید »نماز اِستِسقاء (طلب باران)
خداوند برای بندگانش چنین مشروع ساخته که در صورت خشکسالی و بیبارانی به وی پناه آورند و با تضرع و نیاز از او باران بخواند. این درخواست به وسیلۀ نماز است که میتواند به جماعت یا به صورت فردی یا با دعا در خطبۀ جمعه باشد. همۀ اینها نشاندهندۀ فقر بنی آدم و نیازشان به درگاه پروردگار است. خداوند متعال …
بیشتر بخوانید »نماز کسوف
کسوف و خسوف کسوف خورشید (خورشیدگرفتگی) و خسوف ماه (ماه گرفتگی) دو نشانه از نشانههای پروردگار است که با آن بندگان خود را میترساند تا توبه کنند و به سوی وی باز گردند. این دو، مظهری از مظاهر قدرت آفریدگار متعال است. باید بدانیم که خورشید گرفتگی و ماه گرفتگی به سبب به دنیا آمدن یا مرگ کسی رخ نمیدهد، …
بیشتر بخوانید »نماز عید
حکم آن: اهل علم با آنکه بر مشروعیت نماز عید اتفاق دارند دربارۀ حکم آن اختلاف کردهاند؛ گروهی آن را فرض کفایی دانسته و گروهی دیگر آن را سنت موکده میدانند. ادلۀ دو گروه به طور مشروح در کتب فقه آمده است.([۱]) دوم: وقت نماز عید عموم اهل علم بر این قول هستند که وقت نماز عید پس از طلوع …
بیشتر بخوانید »شروط صحت نماز جمعه
وقت: برگزاری نماز جمعه قبل از وقتِ آن بر اساس اجماع امت پذیرفته نیست. جماعت: نماز جمعه به صورت انفرادی صحیح نیست. آبادی. دو خطبه پیش از برگزاری نماز.
بیشتر بخوانید »حکمت از مشروعیت نماز جمعه
خداوند متعال نماز جمعه را برای بندگان خود مشروع ساخته تا بزرگی نعمت خود را به یاد آنان بیاورد، و خطبه را در آن مشروع نموده زیرا خطبه شامل یادآوری نعمتها و تشویق بندگان به شکر آن است. نماز جمعه هم آموزش است و هم راهنمایی و موعظه و یادآوری، و تجدید پیمانی است با خداوند و باعث زنده شدن …
بیشتر بخوانید »نماز جمعه بر چه کسی واجب است؟
جمعه با هفت شرط واجب میشود: اسلام. بلوغ. عقل. مرد بودن. آزاد بودن. ساکن بودن (یعنی مسافر نباشد).([۱]) سکونت در جایی که نماز جمعه در آن ادا میشود، یا نزدیکِ آن.([۲]) [۱]– یعنی کسی که آن سرزمین را به عنوان وطن خود میداند. [۲]– منظور از نزدیک بودن یعنی سکونت در مکانی که کمتر از پنج کیلومتر با …
بیشتر بخوانید »حکم نماز جمعه
نماز جمعه واجب است و فرض بودن آن بر اساس کتاب و سنت و اجماع ثابت است. این نماز فرض عین است و اگر با وجود عذر فوت شود نماز ظهر جایگزین آن میشود.([۱]) [۱]– کتاب نماز، اثر مولف (۶).
بیشتر بخوانید »نماز بیمار
برای بیمار لازم است که نماز فرض را اگر میتواند با تکیه به دیوار یا عصا، به صورت ایستاده بخواند و اگر برایش امکان ندارد نشسته بخواند. سنت این است که در حالت نشسته به صورت چهار زانو بنشیند و اگر نشستن برایش امکان نداشت به پهلو خوابیده نماز بگزارد و اگر نتوانست بر حسب توانایی خود بر پشت خوابیده …
بیشتر بخوانید »برخی از احکام مربوط به امام
شایستهترین فرد به امامت کسی است که قرائتش بهتر باشد، سپس کسی که به سنت آگاهتر است، سپس کسی که در هجرت پیشگام است،([۱]) سپس کسی که زودتر اسلام آورده، سپس کسی که سنش بیشتر است.([۲]) برای امام مستحب است که نماز را سبک بخواند و حال بیماران و پیران و کسانی که کار دارند را در نظر بگیرد. …
بیشتر بخوانید »برخی از احکام مربوط به مَأموم
امام شدن در مسجدی که امام راتب دارد بدون اجازۀ او حرام است مگر آنکه [امام حضور نیابد و] وقت نماز در حال تمام شدن باشد.([۱]) وقتی نماز فرض شروع شد، آغاز نمودن نماز نفل جایز نیست، زیرا رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ میفرماید: «هنگامی که نماز [فرض] اقامه شد نمازی جز نماز فرض [درست] نیست».([۲]) …
بیشتر بخوانید »عذرهای ترک نمازِ جماعت
ترس از بیماری، یا نیاز برای رفتن به دستشویی، یا انتظار چیزی که امیدش هست یا ترس از دست رفتن مال یا زیان دیدنِ آن، یا ترس تباه شدن مالی که مامور محافظت از آن شده است.([۱]) [۱]– مغنی (۲/ ۸۳).
بیشتر بخوانید »تعداد افرادی که برای انقعاد نماز جماعت لازم است
نماز جماعت با وجود دو نفر منعقد میشود: یک امام و یک مأموم، زیرا رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ خطاب به مالک بن حویرث فرمود: «از شما دو نفر، بزرگترتان امام شود».([۱]) [۱]– بخاری در کتاب اذان، باب «الأذان للمسافر» (۶۳۱)، و مسلم در کتاب مساجد، باب «من أحق بالإمامه» (۶۷۴).
بیشتر بخوانید »حکم نماز جماعت
نماز جماعت بر مردان در سفر و اقامت واجب است زیرا خداوند متعال میفرماید: ﴿وَإِذَا کُنتَ فِیهِمۡ فَأَقَمۡتَ لَهُمُ ٱلصَّلَوٰهَ فَلۡتَقُمۡ طَآئِفَهٞ مِّنۡهُم مَّعَکَ﴾ [النساء: ۱۰۲]. (و اگر در میان آنان بودی و برایشان نماز برپا داشتی پس باید گروهی از آنان با تو [به نماز] بایستند…). مؤلف «شرح المنتهی» میگوید: «این امر برای وجوب است؛ اگر چنین دستوری برای …
بیشتر بخوانید »