وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
ﺷﻤﺎﺭﻩ ﻓﺘﻮﻯ ۸۲۳۹
ﻣﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻌﯽ ﻫﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﺻﺪﻗﻪ ﺍﯼ ﮐﻪ ﺧﯿﺮﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﺎ
ﻣﯽ ﺩﻫﻨﺪ ﮐﻔﺎﻟﺖ ﭼﻨﺪ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﻓﻘﯿﺮ ﺭﺍ ﺑﺮﻋﻬﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﯾﻢ، ﺑﻌﻀﯽ
ﺍﺯ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺍﯾﻦ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﻫﺎﯼ ﻓﻘﯿﺮ (ﭼﻪ ﺍﺯ ﺯﻧﺎﻥ ﯾﺎ ﻣﺮﺩﺍﻥ) ﮐﺴﺎﻧﯽ
ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺍﻧﺎﯾﯽ ﮐﺴﺐ ﻭ ﮐﺎﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ، ﺍﻣﺎ ﻋﺎﺩﺕ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻫﺮ ﻣﺎﻩ
ﺍﯾﻦ ﺻﺪﻗﺎﺕ ﺭﺍ ﺩﺭﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﻨﺪ، ﻭ ﻟﺬﺍ ﮐﺎﺭﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺩﺭﺧﻮﺭﺷﺎﻥ ﻫﺴﺖ
ﺭﺍ ﺭﺩ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ، ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭﻫﺎ ﻋﺒﺎﺭﺗﻨﺪ ﺍﺯ : ﺧﯿﺎﻃﯽ، ﺧﺪﻣﺘﮑﺎﺭ ﻣﺪﺭﺳﻪ، ﯾﺎ
ﻓﺮﻭﺵ ﻣﻮﺍﺩ ﻏﺬﺍﯾﯽ ﺩﺍﺧﻞ ﻣﺪﺭﺳﻪ ﯾﺎ ﻣﺤﻠﻪ ، ﺣﺎﻝ ﺳﻮﺍﻝ ﻣﻦ ﺍﯾﻨﺴﺖ : ﺁﯾﺎ ﭘﻮﻟﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ
ﺑﻪ ﺍﯾﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﺩﻫﯿﻢ ﺩﺭ ﺟﺎﯼ ﺩﺭﺳﺘﯽ ﺻﺮﻑ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﯾﻢ؟ ﻭ ﺁﯾﺎ ﻣﺎ ﻣﺴﺒﺐ ﺗﻨﺒﻠﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ
ﻃﻠﺐ ﺭﺯﻕ ﻭ ﺭﻭﺯﯼ ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ؟ ﻭ ﺁﯾﺎ ﺍﮔﺮ ﭘﻮﻝ ﻣﺎﻫﯿﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻗﻄﻊ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ ﮔﻨﺎﻫﮑﺎﺭ
ﻧﻤﯽ ﺷﻮﯾﻢ؟
ﺍﻟﺤﻤﺪﻟﻠﻪ،
ﺍﺯ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﮐﻔﺎﻟﺖ ﺗﻌﺪﺍﺩﯼ ﺍﺯ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﻫﺎﯼ ﻓﻘﯿﺮ ﺭﺍ ﺑﺮﻋﻬﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﯾﺪ، ﺑﺪﻭﻥ ﺷﮏ
ﻋﻤﻠﯽ ﻧﯿﮏ ﻭ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺍﺳﺖ، ﻭ ﺍﺯ ﺍﻟﻠﻪ ﻣﺘﻌﺎﻝ ﺧﻮﺍﺳﺘﺎﺭﯾﻢ ﺍﯾﻨﺮﺍ ﺍﺯ ﺷﻤﺎ ﺑﭙﺬﯾﺮﺩ.
ﺍﻣﺎ ﺑﻄﻮﺭ ﮐﻠﯽ ﺻﺪﻗﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﺒﺨﺸﺪ، ﺩﻭ ﻧﻮﻉ ﺍﺳﺖ :
-۱ ﺻﺪﻗﻪ ﻭﺍﺟﺐ، ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺯﮐﺎﺕ ﺍﺳﺖ، ﺍﯾﻦ ﻧﻮﻉ ﺻﺪﻗﻪ ( ﯾﻌﻨﯽ ﺯﮐﺎﺕ) ﺭﺍ ﺟﺰ ﺑﻪ
ﺍﻓﺮﺍﺩﯼ ﮐﻪ ﺍﻟﻠﻪ ﻣﺘﻌﺎﻝ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﻮﺩ، ﻭ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﺯﮐﺎﺕ
ﺁﻧﻬﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺁﯾﻪ ﺫﮐﺮ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ : {ﺇِﻧَّﻤَﺎ ﺍﻟﺼَّﺪَﻗَﺎﺕُ ﻟِﻠْﻔُﻘَﺮَﺍﺀِ ﻭَﺍﻟْﻤَﺴَﺎﮐِﯿﻦِ
ﻭَﺍﻟْﻌَﺎﻣِﻠِﯿﻦَ ﻋَﻠَﯿْﻬَﺎ ﻭَﺍﻟْﻤُﺆَﻟَّﻔَﺔِ ﻗُﻠُﻮﺑُﻬُﻢْ ﻭَﻓِﯽ ﺍﻟﺮِّﻗَﺎﺏِ ﻭَﺍﻟْﻐَﺎﺭِﻣِﯿﻦَ ﻭَﻓِﯽ ﺳَﺒِﯿﻞِ ﺍﻟﻠَّﻪِ ﻭَﺍِﺑْﻦِ
ﺍﻟﺴَّﺒِﯿﻞِ} ( ﺗﻮﺑﻪ ۶۰ ). ﯾﻌﻨﯽ : « ﺯﮐﺎﺕ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮﺍﯼ : ﻓﻘﺮﺍﺀ، ﻭ ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ، ﻭ ﮐﺎﺭﮔﺰﺍﺭﺍﻥ
ﺁﻥ، ﻭ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺟﻠﺐ ﻣﺤﺒﺘﺸﺎﻥ ( ﺑﺮﺍﯼ ﺍﺳﻼﻡ ) ﻣﯽﺷﻮﺩ، ﻭ ﺁﺯﺍﺩ ﮐﺮﺩﻥ ﺑﺮﺩﮔﺎﻥ، ﻭ
ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺑﺪﻫﯽ ﺑﺪﻫﮑﺎﺭﺍﻥ، ﻭ (ﺻﺮﻑ ) ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺧﺪﺍ (ﻓﯽ ﺳﺒﯿﻞ ﺍﻟﻠﻪ ) ﻭ ﻭﺍﻣﺎﻧﺪﮔﺎﻥ ﺩﺭ
ﺭﺍﻩ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ».
ﻭ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﺯﮐﺎﺕ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﻪ ﮐﺴﺐ ﻭ ﮐﺎﺭ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺁﻥ ﮐﻔﺎﯾﺘﺶ ﺭﺍ
ﮐﻨﺪ، ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ، ﺯﯾﺮﺍ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺻﻠﯽ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻭﺳﻠﻢ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ : َ»ﻟَﺎ ﺣَﻆَّ ﻓِﯿﻬَﺎ ﻟِﻐَﻨِﯽٍّ
ﻭَﻟَﺎ ﻟِﻘَﻮِﯼٍّ ﻣﮑﺘﺴﺐ »ﺻﺤﯿﺢ ﺃﺑﯽ ﺩﺍﻭﺩ ( ۱۴۴۳ ).
ﯾﻌﻨﯽ : «ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺑﯽ ﻧﯿﺎﺯ ﻭ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﻮﯼ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺗﻮﺍﻧﺎﯾﯽ ﮐﺎﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ، ﺍﺯ ﻣﺎﻝ
ﺯﮐﺎﺕ ﺑﻬﺮﻩ ﺍﯼ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ».
-۲ ﺻﺪﻗﻪ ﻣﺴﺘﺤﺐ، ﻫﺮﻣﺎﻟﯽ ﺭﺍ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺑﻐﯿﺮ ﺍﺯ ﺯﮐﺎﺕ ﮐﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺁﻧﺮﺍ ﺩﺭ ﻭﺟﻮﻩ ﺧﯿﺮ
ﺍﻧﻔﺎﻕ ﮐﻨﺪ، ﺍﯾﻦ ﻧﻮﻉ ﺻﺪﻗﻪ ﺭﺍ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﻓﻘﯿﺮ ﻭ ﻏﻨﯽ ﺩﺍﺩ، ﻭﻟﯽ ﺍﻓﻀﻞ ﺁﻧﺴﺖ ﺑﻪ
ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻣﺤﺘﺎﺝ ﻭ ﻧﯿﺎﺯﻣﻨﺪ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﻮﻧﺪ.
ﺍﻣﺎﻡ ﻧﻮﻭﯼ ﺭﺣﻤﻪ ﺍﻟﻠﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ : « ﺣﻼﻝ ﺍﺳﺖ ﺻﺪﻗﻪ ﻣﺴﺘﺤﺒﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺑﯽ ﻧﯿﺎﺯ ﻫﻢ
ﺩﺍﺩ ﻭ ﺧﻼﻓﯽ ( ﻣﺎﺑﯿﻦ ﻋﻠﻤﺎﺀ ) ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﯿﺴﺖ، ﭘﺲ ﺟﺎﯾﺰ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺍﻏﻨﯿﺎﺀ ﻫﻢ ﺩﺍﺩ، ﻭ
ﺻﺪﻗﻪ ﺩﻫﻨﺪﻩ ﻣﺎﺟﻮﺭ ﺍﺳﺖ، ﻭﻟﯽ ﺩﺍﺩﻥ ﺁﻥ ﺑﻪ ﻓﺮﺩ ﻧﯿﺎﺯﻣﻨﺪ ﺍﻓﻀﻞ ﺗﺮ ﺍﺳﺖ. ﺍﺻﺤﺎﺏ ﻣﺎ
( ﺷﻮﺍﻓﻊ ) ﮔﻔﺘﻨﺪ : ﺑﺮﺍﯼ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻏﻨﯽ ﻣﺴﺘﺤﺐ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺻﺪﻗﻪ ﭘﺮﻫﯿﺰ ﮐﻨﺪ، ﻭ
ﻣﮑﺮﻭﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪﻧﺒﺎﻝ ﺁﻥ ﺑﺎﺷﺪ …
ﻭ ﺑﺮﺍﯼ ﻏﻨﯽ ﺣﻼﻝ ﻧﯿﺴﺖ ﺻﺪﻗﻪ ﺍﯼ ﺭﺍ ﺩﺭﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﺭﻓﻊ ﻧﯿﺎﺯ ﻓﻘﺮﺍﺀ ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ
ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ». ” ﺍﻟﻤﺠﻤﻮﻉ ” ( ۶/۲۳۶ ).
ﺑﺮ ﺍﯾﻦ ﺍﺳﺎﺱ؛ ﺍﮔﺮ ﺻﺪﻗﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﻫﺎ ﻣﯽ ﺩﻫﯿﺪ ﺍﺯ ﻣﺎﻝ ﺯﮐﺎﺕ ﺍﻧﺪ، ﺟﺎﯾﺰ
ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﻮﺩ، ﻣﮕﺮ ﺑﺮﺍﯼ ﺁﻧﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻓﻘﯿﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﺗﻮﺍﻧﺎﯾﯽ ﮐﺴﺐ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ
ﺑﺎﺷﻨﺪ .
ﻭﻟﯽ ﺍﮔﺮ ﺍﺯ ﺻﺪﻗﺎﺕ ﻣﺴﺘﺤﺐ ﺑﺎﺷﺪ، ﺟﺎﯾﺰ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﻮﺩ، ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ
ﺑﻪ ﻓﻘﺮﺍﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﻮﺩ ﺗﺎ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﺁﻥ ﭘﻮﻟﻬﺎ ﻣﺎﯾﺤﺘﺎﺟﺶ ﺭﺍ ﺑﺮﺁﻭﺭﺩﻩ ﮐﻨﺪ .
ﻭ ﺍﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﺻﺪﻗﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺍﻧﺎﯾﯽ ﮐﺴﺐ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﻨﯿﺪ ﮔﻨﺎﻫﯽ
ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺴﺖ، ﺯﯾﺮﺍ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻀﻄﺮ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ، ﻭ ﺍﮔﺮ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺧﯿﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ
ﺻﺪﻗﺎﺗﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻓﻘﺮﺍﺀ ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ ﺩﻫﯿﺪ، ﺩﺭ ﺁﻧﺼﻮﺭﺕ ﻻﺯﻣﺴﺖ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻓﻘﺮﺍﺀ
ﺑﺪﻫﯿﺪ.
ﻭﺍﻟﻠﻪ ﺍﻋﻠﻢ