ﭘﯿﺮﻭﯼ ﺍﺯ ﺳﻨﺖ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ ﯾﺎ ﺍﺯ ﻣﺬﻫﺐ؟

( ﺟﻮﺍﺏ ) ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﭘﯿﺮﻭ ﻭ ﺗﺎﺑﻊ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺻﻠﻰ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺳﻠﻢ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﻭ ﺣﺘﻰ ﺧﻮﺩ ﻋﻠﻤﺎﺀ ﻭ ﺍﺋﻤﻪ ﺍﺭﺑﻌﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﭘﯿﺮﻭ ﻗﺮﺁﻥ ﻭ ﺳﻨﺖ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﻧﻪ ﭘﯿﺮﻭ ﻣﺎ .
ﻻﺯﻡ ﺑﻪ ﺗﺬﮐﺮ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻭ ﺍﺧﺘﻼﻓﺎﺕ ﻓﻘﻬﻰ ﻭ ﻓﺘﺎﻭﺍﻯ ﺍﺋﻤﻪ ﻧﺎﺷﻰﺍﺯ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﻰ ﺑﻮﺩﻩ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺩﺳﺘﺮﺳﻰ ﺑﻪ ﺍﺣﺎﺩﯾﺚ، ﺩﺳﺘﺮﺳﻰ ﺑﻪ ﻋﻠﻤﺎﺀ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ، ﺩﺳﺘﺮﺳﻰ ﺑﻪ ﮐﺘﺐ، ﺍﺳﺘﻨﺒﺎﻁ ﺁﯾﺎﺕ ﻭ ﺍﺣﺎﺩﯾﺚ، ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺑﻪﺻﺤﺖ ﻭ ﯾﺎ ﺿﻌﻒ ﺣﺪﯾﺚ، ﻭ ﺑﺴﯿﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺩﯾﮕﺮ، ﻭﻟﻰ ﻫﻤﻪ ﺍﯾﻦ ﺍﺋﻤﻪ
ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺗﻘﻠﯿﺪ ﻭ ﭘﯿﺮﻭﻯ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺑﺮ ﺣﺬﺭ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﻘﻠﺪﯾﻦ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﻗﻮﺍﻟﺸﺎﻥ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﺮﺁﻥ ﻭ ﺳﻨﺖ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﮔﺮﻧﻪ ﺍﻗﻮﺍﻟﺸﺎﻥ ﻣﺮﺩﻭﺩ ﺍﺳﺖ .
ﺩﺭ ﺿﻤﻦ، ﺍﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻓﺮﺿﺎ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﺋﻤﻪ ﺍﺭﺑﻌﺔ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﻣﯿﮑﺮﺩﯾﺪ ﮐﺪﺍﻡ ﻣﺬﻫﺐ ﺭﺍ ﻣﯿﮕﺮﻓﺘﯿﺪ؟ ﺍﯾﻦ ﺳﺆﺍﻟﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﻘﻠﺪﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﺩﺭ ﺫﻫﻨﺸﺎﻥ ﺧﻄﻮﺭ ﮐﻨﺪ، ﻭ ﻃﺒﯿﻌﺘﺎ ﺟﻮﺍﺑﺸﺎﻥ ﺍﯾﻦ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭﺁﻧﺼﻮﺭﺕ ﭘﯿﺮﻭ ﻗﺮﺁﻥ ﻭ ﺳﻨﺖ ﻣﯽ ﺑﻮﺩﯾﻢ ﺯﯾﺮﺍ ﭼﯿﺰﻯ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺩﻭ ﻣﺮﺟﻊ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺷﺖ، ﺩﺭ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺑﻮﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪﻥ ﻣﺬﺍﻫﺐ ﺍﺭﺑﻌﺔ ﻭ ﻏﯿﺮﻩ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺮﺟﻊ ﺍﺳﺎﺳﻰ ﻣﺎ ﻗﺮﺁﻥ ﻭ ﺳﻨﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﺯﯾﺮﺍ ﺧﻮﺩ ﺍﯾﻦ ﺍﺋﻤﻪ ﻣﺮﺟﻌﺸﺎﻥ ﻗﺮﺁﻥ ﻭ ﺳﻨﺖ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ، ﻭﻟﻰ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎﯾﯿﮑﻪ ﻓﻬﻢ ﻭ ﻋﻠﻢ ﺍﯾﻦ ﺍﺋﻤﻪ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺑﺎﻻ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﭘﺲ ﺍﺷﮑﺎﻟﻰ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﯾﮑﻰ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﻣﺬﺍﻫﺐ ﺷﻮﯾﻢ ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎﯾﯿﮑﻪ ﺭﺃﻯ ﺩﺭﺳﺘﺘﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﺩﯾﮕﺮ ﻧﯿﺎﺑﯿﻢ، ﻭﻟﻰ ﻫﺮ ﮔﺎﻩ ﺩﺭ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺍﻯ ﯾﮑﻰ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺍﺋﻤﻪ ﺩﭼﺎﺭ ﺧﻄﺎ ﻭ ﯾﺎ ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﺩﺭ ﺍﺟﺘﻬﺎﺩﺷﺎﻥ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﺎ ﻭﺍﺿﺢ ﻭ ﺁﺷﮑﺎﺭ ﺷﻮﺩ ﺩﺭ ﺍﯾﻨﺼﻮﺭﺕ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺗﻌﺼﺐ ﺑﺨﺮﺝ ﺩﻫﯿﻢ ﻭ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺻﺤﯿﺤﺘﺮ ﺷﻮﯾﻢ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻣﺬﻫﺒﻤﺎﻥ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ . ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺍﯾﻦ ﻧﺼﯿﺤﺖ ﺧﻮﺩ ﺍﯾﻦ ﺍﺋﻤﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ، ﺑﻄﻮﺭ ﺧﻼﺻﻪ ﺍﻗﻮﺍﻝ ﺍﯾﻦ ﺍﺋﻤﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﺬﻫﺒﺸﺎﻥ ﺑﻪ ﺷﺮﺡ ﺯﯾﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ:
ﺍﻭﻟﯿﻦ ﺍﯾﻦ ﺍﺋﻤﻪ ﺍﻣﺎﻡ ﺍﺑﻮ ﺣﻨﯿﻔﻪ ﺭﺣﻤﻪ ﺍﻟﻠﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯﺍﻗﻮﺍﻟﺶ ﻋﺒﺎﺭﺗﻨﺪ ﺍﺯ:

۱- ” ﺇﺫﺍ ﺻﺢ ﺍﻟﺤﺪﯾﺚ ﻓﻬﻮ ﻣﺬﻫﺒﯽ ” ( ﺭﻭﺍﯾﺖ ﺍﺑﻦ ﻋﺎﺑﺪﯾﻦ ﺩﺭ ” ﺍﻟﺤﺎﺷﯿﺔ “۱/۳ )ﯾﻌﻨﯽ ” : ﺍﮔﺮ ﺣﺪﯾﺜﻰ ﺻﺤﯿﺢ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪ ﻣﺬﻫﺐ ﻣﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ “.

۲- ” ﻻ ﯾﺤﻞ ﻷﺣﺪ ﺃﻥ ﯾﺄﺧﺬ ﺑﻘﻮﻟﻨﺎ ﻣﺎ ﻟﻢ ﯾﻌﻠﻢ ﻣﻦ ﺃﯾﻦ ﺃﺧﺬﻧﺎﻩ ” ( ﺭﻭﺍﯾﺖﺍﺑﻦ ﻋﺎﺑﺪﯾﻦ ﺩﺭ ﺣﺎﺷﯿﻪ ﮐﺘﺎﺏ ” ﺍﻟﺒﺤﺮ ﺍﻟﺮﺍﺋﻖ ” ۶/۲۹۳ )
ﯾﻌﻨﻰ ” : ﺣﻼﻝ ﻧﻤﯿﺒﺎﺷﺪ ﺑﺮﺍﻯ ﮐﺴﻰ ﮐﻪ ﻗﻮﻝ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﮕﯿﺮﺩ ﻭﻟﻰ ﻧﺪﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﺮﺍ ﺍﺯ ﮐﺠﺎ ( ﻭ ﭼﻪ ﻣﻨﺒﻌﻰ ) ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﯾﻢ ” ، ﻭ ﺩﺭ ﺭﻭﺍﯾﺘﻰ ﺩﯾﮕﺮ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ:
” ﺣﺮﺍﻡ ﻋﻠﻰ ﻣﻦ ﻟﻢ ﯾﻌﺮﻑ ﺩﻟﯿﻠﯽ ﺃﻥ ﯾﻔﺘﯽ ﺑﮑﻼﻣﯽ ” ﯾﻌﻨﻰ: ” ﺣﺮﺍﻡ ﺍﺳﺖ ﺑﺮ ﮐﺴﻰ ﮐﻪ ﺩﻟﯿﻞ ﻣﺮﺍ ﻧﺪﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻗﻮﺍﻝ ﻣﻦ ﻓﺘﻮﻯ ﺑﺪﻫﺪ .”

۳- ” ﺇﺫﺍ ﻗﻠﺖ ﻗﻮﻻ ﯾﺨﺎﻟﻒ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻭﺧﺒﺮ ﺍﻟﺮﺳﻮﻝ ﺻﻠﻰ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻭﺳﻠﻢ ﻓﺎﺗﺮﮐﻮﺍ ﻗﻮﻟﯽ” ( ﺭﻭﺍﯾﺖ ﻓﻼَّﻧﯽ ﺩﺭ “ﺍﻹﯾﻘﺎﻅ ” ﺹ ۵۰ )
ﯾﻌﻨﻰ ” : ﺍﮔﺮ ﺣﺮﻓﻰ ﺑﺰﻧﻢ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﮐﺘﺎﺏ ﺧﺪﺍ ﻭ ﺳﻨﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺻﻠﻰ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺳﻠﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ﻗﻮﻝ ﻣﺮﺍ ﺭﻫﺎ ﮐﻨﯿﺪ .”
ﺩﻭﻣﯿﻦ ﺍﻣﺎﻡ، ﺍﻣﺎﻡ ﻣﺎﻟﮏ ﺭﺣﻤﻪ ﺍﻟﻠﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯿﮕﻔﺖ:

۱ ” –ﺇﻧﻤﺎ ﺃﻧﺎ ﺑﺸﺮ ﺃﺧﻄﺊ ﻭﺃﺻﯿﺐ ﻓﺎﻧﻈﺮﻭﺍ ﻓﯽ ﺭﺃﯾﯽ ﻓﮑﻞ ﻣﺎ ﻭﺍﻓﻖ ﺍﻟﮑﺘﺎﺏ ﻭﺍﻟﺴﻨﺔ ﻓﺨﺬﻭﻩ ﻭﮐﻞ ﻣﺎ ﻟﻢ ﯾﻮﺍﻓﻖ ﺍﻟﮑﺘﺎﺏ ﻭﺍﻟﺴﻨﺔ ﻓﺎﺗﺮﮐﻮﻩ ” ( ﺭﻭﺍﯾﺖ ﺍﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﺍﻟﺒﺮ ﺩﺭ ” ﺍﻟﺠﺎﻣﻊ ” ۲/۳۲ )
ﯾﻌﻨﻰ ” : ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻣﻦ ﺑﺸﺮ ﻫﺴﺘﻢ ﻭ ( ﺩﺭ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﻘﻬﻰ ) ﺧﻄﺎ ﻣﯿﮑﻨﻢ ﻭ ﯾﺎ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﯿﮕﻮﯾﻢ، ﭘﺲ ﺩﺭ ﺭﺃﻯ ﻣﻦ ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ، ﻭ ﻫﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺍﻯ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻗﺮﺁﻥ ﻭ ﺳﻨﺖ ﻣﻮﺍﻓﻘﺖ ﺩﺍﺷﺖ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ﻭ ﺍﮔﺮ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻮﺩ ﺁﻧﺮﺍ ﺗﺮﮎ ﮐﻨﯿﺪ “

۲- ” ﻟﯿﺲ ﺃﺣﺪ ﺑﻌﺪ ﺍﻟﻨﺒﯽ ﺻﻠﻰ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻭﺳﻠﻢ ﺇﻻ ﻭﯾﺆﺧﺬ ﻣﻦ ﻗﻮﻟﻪ ﻭﯾﺘﺮﮎ ﺇﻻ ﺍﻟﻨﺒﯽ ﺻﻠﻰ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻭﺳﻠﻢ ” ( ﺭﻭﺍﯾﺖ ﺍﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﺍﻟﺒﺮ ﺩﺭ” ﺍﻟﺠﺎﻣﻊ” ۲/۹۱ )
ﯾﻌﻨﻰ ” : ﻫﯿﭽﮑﺲ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺻﻠﻰ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺳﻠﻢ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﺎﺭﺵ ﻗﺒﻮﻝ ﺷﻮﺩ ﻭ ﯾﺎ ﻧﺸﻮﺩ ﻣﮕﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺻﻠﻰ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺳﻠﻢ ( ﮐﻪ ﮔﻔﺘﺎﺭﺵ ﻫﯿﭽﻮﻗﺖ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺗﺮﮎ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻫﻤﻪ ﺍﺵ ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺒﻮﻝ ﺷﻮﺩ “(ﺳﻮﻣﯿﻦ ﺍﻣﺎﻡ، ﺍﻣﺎﻡ ﺷﺎﻓﻌﻰ ﺭﺣﻤﻪ ﺍﻟﻠﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻔﺖ:

۱- ” ﺇﺫﺍ ﺻﺢ ﺍﻟﺤﺪﯾﺚ ﻓﻬﻮ ﻣﺬﻫﺒﯽ ” ( ﺍﻟﻨﻮﻭﯼ ۱/۶۳ )
ﯾﻌﻨﻰ ” : ﺍﮔﺮ ﺣﺪﯾﺜﻰ ﺻﺤﯿﺢ ﺩﺭ ﺁﻣﺪ ﭘﺲ ﻣﺬﻫﺐ ﻣﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺳﺖ .”

۲- ” ﺇﺫﺍ ﺭﺃﯾﺘﻤﻮﻧﯽ ﺃﻗﻮﻝ ﻗﻮﻻ ﻭﻗﺪ ﺻﺢ ﻋﻦ ﺍﻟﻨﺒﯽ ﺻﻠﻰ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻭﺳﻠﻢ ﺧﻼﻓﻪ ﻓﺎﻋﻠﻤﻮﺍ ﺃﻥ ﻋﻘﻠﯽ ﻗﺪ ﺫﻫﺐ ” ( ﺍﺑﻦ ﻋﺴﺎﮐﺮ ﺑﺴﻨﺪ ﺻﺤﯿﺢ ۱۵/۱۰/۱
ﯾﻌﻨﻰ ” : ﺍﮔﺮ ﺣﺮﻓﻰ ﺑﺰﻧﻢ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺍﺯ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺻﻠﻰ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺳﻠﻢ ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺤﻰ ﺧﻼﻑ ﻗﻮﻝ ﻣﻦ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ﺑﻔﻬﻤﯿﺪ ﮐﻪ ﻋﻘﻠﻢ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﻡ”

۳- ” ﮐﻞ ﺣﺪﯾﺚ ﻋﻦ ﺍﻟﻨﺒﯽ ﺻﻠﻰ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻭﺳﻠﻢ ﻓﻬﻮ ﻗﻮﻟﯽ ﻭﺇﻥ ﻟﻢ ﺗﺴﻤﻌﻮﻩ ﻣﻨﯽ” ( ﺍﺑﻦ ﺃﺑﯽ ﺣﺎﺗﻢ ۹۳ – ۹۴ )
ﯾﻌﻨﻰ ” : ﻫﺮ ﺣﺪﯾﺜﻰ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺍﺯ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺻﻠﻰ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻭ ﺳﻠﻢ ﺑﺸﻨﻮﯾﺪ ﻗﻮﻝ ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ، ﮔﺮﭼﻪ ﺍﺯ ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﻧﺸﻨﯿﺪﻩ ﺑﺎﺷﯿﺪ ”
ﭼﻬﺎﺭﻣﯿﻦ ﺍﻣﺎﻡ، ﺍﻣﺎﻡ ﺍﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ ﺭﺣﻤﻪ ﺍﻟﻠﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯿﮕﻔﺖ:

۱-” ﻻ ﺗﻘﻠﺪﻧﯽ ﻭﻻ ﺗﻘﻠﺪ ﻣﺎﻟﮑﺎ ﻭﻻ ﺍﻟﺸﺎﻓﻌﯽ ﻭﻻ ﺍﻷﻭﺯﺍﻋﯽ ﻭﻻ ﺍﻟﺜﻮﺭﯼ ﻭﺧﺬ ﻣﻦ ﺣﯿﺚ ﺃﺧﺬﻭﺍ ” (ﺍﺑﻦ ﺍﻟﻘﯿﻢ ﺩﺭ ” ﺇﻋﻼﻡ ﺍﻟﻤﻮﻗﻌﯿﻦ” ۲/۳۰۲ )
ﯾﻌﻨﻰ ” : ﺍﺯ ﻣﻦ ﻭ ﻣﺎﻟﮏ ﻭ ﺷﺎﻓﻌﻰ ﻭ ﺍﻭﺯﺍﻋﻰ ﻭ ﺛﻮﺭﻯ ﺗﻘﻠﯿﺪ ﻧﮑﻨﯿﺪ ﻭ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ﺍﺯ ﺟﺎﯾﯿﮑﻪ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﻧﺪ ( ﯾﻌﻨﻰ ﺍﺯ ﻗﺮﺁﻥ ﻭ ﺳﻨﺖ ) .

۲ ” – ﺭﺃﯼ ﺍﻷﻭﺯﺍﻋﯽ ﻭﺭﺃﯼ ﻣﺎﻟﮏ ﻭﺭﺃﯼ ﺃﺑﯽ ﺣﻨﯿﻔﺔ ﮐﻠﻪ ﺭﺃﯼ ﻭﻫﻮ ﻋﻨﺪﯼ ﺳﻮﺍﺀ ﻭﺇﻧﻤﺎ ﺍﻟﺤﺠﺔ ﻓﯽ ﺍﻵﺛﺎﺭ” ( ﺍﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﺍﻟﺒﺮ ﺩﺭ ” ﺍﻟﺠﺎﻣﻊ ” ۲/۱۴۹ )
ﯾﻌﻨﻰ ” : ﺭﺃﻯ ﺍﻭﺯﺍﻋﻰ ﻭ ﻣﺎﻟﮏ ﻭ ﺍﺑﻮ ﺣﻨﯿﻔﻪ ﻫﻤﻪ ﺍﺵ ﺭﺃﻯ ﻫﺴﺖ ﻭ ﻧﺰﺩ ﻣﻦ ﻫﻤﻪ ﺍﺵ ﯾﮑﺴﺎﻥ ﺍﺳﺖ، ﻭﻟﻰ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﻭ ﺩﻟﯿﻞ ﻭ ﺣﺠﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺍﺯ ﺍﺛﺮ ( ﯾﻌﻨﻰ ﺣﺪﯾﺚ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ) ﺑﺎﺷﺪ .”
-۳ ” ﻣﻦ ﺭﺩ ﺣﺪﯾﺚ ﺭﺳﻮﻝ ﺍﻟﻠﻪ ﺻﻠﻰ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻭﺳﻠﻢ ﻓﻬﻮ ﻋﻠﻰ ﺷﻔﺎ ﻫﻠﮑﺔ ” (ﺍﺑﻦ ﺍﻟﺠﻮﺯﯼ ﺩﺭ ” ﺍﻟﻤﻨﺎﻗﺐ ” ( ﺹ ۱۸۲ )