گمراهی [ضلال]

گمراهی یا ضلال انحراف از راه راست و مستقیم است که متضاد هدایت است. خداوند می‌فرماید:

﴿مَّنِ ٱهۡتَدَىٰ فَإِنَّمَا یَهۡتَدِی لِنَفۡسِهِۦۖ وَمَن ضَلَّ فَإِنَّمَا یَضِلُّ عَلَیۡهَا﴾ [الإسراء: ۱۵].

«هر کس هدایت یابد به نفع خود هدایت یافته و هر کس گمراه شود، گمراهیش به زیان خودش است».

بر گمراهی معانی مختلفی اطلاق می‌‌شود:

• بعضی اوقات به معنی کفر می‌‌آید، خداوند می‌فرماید:

﴿وَمَن یَکۡفُرۡ بِٱللَّهِ وَمَلَٰٓئِکَتِهِۦ وَکُتُبِهِۦ وَرُسُلِهِۦ وَٱلۡیَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِ فَقَدۡ ضَلَّ ضَلَٰلَۢا بَعِیدًا﴾ [النساء: ۱۳۶].

«هر کس به الله، ملائکه، کتاب‌هایش، پیامبرانش و روز آخرت کافر شود به تحقیق گمراه شده، گمراه شدنی بسیار دور [از حق]».

• گاهی گمراهی به معنای شرک به کار می‌‌رود، خداوند می‌‌فرماید:

﴿وَمَن یُشۡرِکۡ بِٱللَّهِ فَقَدۡ ضَلَّ ضَلَٰلَۢا بَعِیدًا﴾ [النساء: ۱۱۶].

«هر کس به الله شرک بورزد به تحقیق گمراه شده، گمراه شدنی بسیار دور [از حق]».

• گاهی به معنای مخالفت غیر از کفر به کار می‌‌رود، مثلاً فِرَقِ گمراه، یعنی فِرَقِ مخالف.

• بعضی اوقات به معنی خطا می‌‌آید، مانند قول موسیعلیه السلام که فرمود:

﴿قَالَ فَعَلۡتُهَآ إِذٗا وَأَنَا۠ مِنَ ٱلضَّآلِّینَ﴾ [الشعراء: ۲۰].

«[موسی] گفت: وقتی آن کار را انجام دادم، از خطاکاران بودم».

• گاهی به معنی نسیان و فراموشی می‌‌آید . خداوند می‌‌فرماید:

﴿أَن تَضِلَّ إِحۡدَىٰهُمَا فَتُذَکِّرَ إِحۡدَىٰهُمَا ٱلۡأُخۡرَىٰ﴾ [البقره: ۲۸۲].

«تا اگر یکی از آن دو [زن] فراموش کرد دیگری به یاد او بیندازد».

• گاهی به معنای چیز گم شده و پنهان به کار می‌‌رود مانند «ضاله الإبل» یعنی شتر گمشده[۱].

 

[۱]– مفردات راغب اصفهانی، ص (۲۹۷-۲۹۸)