ویلیام جیمز میگوید: «مشکلات و رنجهایمان، تا حدود غیر منتظره ای به ما کمک مینماید؛ اگر دوستیوفسکی و تولستوی، زندگی درد ناکی را نمیگذراندند، نمیتوانستند داستانهای زیبا و جاویدان خود را بنویسیند. یتیمی، نابینایی، غربت و فقر، در بسیاری از موارد زمینه نبوغ، خلاقیت و پیشرفت و بازدهی میباشند.
قد ینحم الله بالبلوی وإن عظمت | ویتبلی الله بعض القـوم بالنـعم |
«چه بسا خداوند، به وسیله بلاهای بزرگ، انسان را خوشبخت میگرداند و گروهی را نیز خداوند به وسیله نعمتها گرفتار میکند».
گاهی فرزندان و ثروت، سبب بدبختی انسان میگردند: ﴿فَلَا تُعۡجِبۡکَ أَمۡوَٰلُهُمۡ وَلَآ أَوۡلَٰدُهُمۡۚ إِنَّمَا یُرِیدُ ٱللَّهُ لِیُعَذِّبَهُم بِهَا فِی ٱلۡحَیَوٰهِ ٱلدُّنۡیَا﴾ [التوبه: ۵۵] «اموال و فرزندانشان، تو را شگفت زده نکند؛ خداوند، میخواهد آنان را به وسیله اموال و فرزندانشان در زندگی دنیا عذاب بدهد».
ابن کثیر کتابهای زیبایی همچون (جامع الأصول) و (النهایه) را تألیف کرد؛ چون او فلج و زمین گیر بود.
از آنجا که سرخسی، در چاه زندانی بود، کتاب معروفش (المبسوط) را تألیف کرد.
ابن قیم، (زاد المعاد) را در حالی به رشته تحریر درآورد که مسافر بود.
قرطبی روی عرشه کشتی، شرحی بر صحیح مسلم نگاشت.
یکی از صالحان به من گفت که در زندان قرآن را حفظ کرده و چهل جلد کتاب را مطالعه نموده است!
ابوالعلاء معری، دیوان اشعار و کتابهایش را در حالی نوشت که کور بود! طه حسین نابینا شد؛ آنگاه خاطرات و تألیفات خود را به رشته تحریر در آورد.
چه بسیار افراد برجسته و سرشناسی بودهاند که از منصب و مقام خود عزل شده و آنگاه چندین برابر موقعیت پیشین خود به امت، علم و دانش تقدیم کردهاند.
کم مره حفت بک المکاره | خار لک الله وأنت کـاره |
«چه بسیار ناخوشیهایی که تو را از هر سو فرا گرفتهاند و خداوند، آنها را برایت انتخاب نموده است؛ حال آنکه تو، نمیپسندی».
فرانسیس بایکن میگوید: ممکن است فلسفه، اندکی انسان را به الحاد متمایل کند، اما تعمق و ژرف اندیشی در فلسلفه، عقل انسان را به دین نزدیک مینماید.
﴿وَمَا یَعۡقِلُهَآ إِلَّا ٱلۡعَٰلِمُونَ ۴٣﴾ [العنکبوت: ۴۳] «آن را جز دانایان نمیفهمند».
﴿إِنَّمَا یَخۡشَى ٱللَّهَ مِنۡ عِبَادِهِ ٱلۡعُلَمَٰٓؤُاْۗ﴾ [فاطر: ۲۸] «تنها بندگان دانای خداوند، از خدا میترسند».
﴿وَقَالَ ٱلَّذِینَ أُوتُواْ ٱلۡعِلۡمَ وَٱلۡإِیمَٰنَ لَقَدۡ لَبِثۡتُمۡ فِی کِتَٰبِ ٱللَّهِ إِلَىٰ یَوۡمِ ٱلۡبَعۡثِۖ﴾ [الروم: ۵۶] «وکسانی که علم و دانش و ایمان به آنها داده شده بود، گفتند: شما در کتاب خدا تا روز رستاخیز ماندگار شدهاید».
﴿۞قُلۡ إِنَّمَآ أَعِظُکُم بِوَٰحِدَهٍۖ أَن تَقُومُواْ لِلَّهِ مَثۡنَىٰ وَفُرَٰدَىٰ ثُمَّ تَتَفَکَّرُواْۚ مَا بِصَاحِبِکُم مِّن جِنَّهٍۚ﴾ [سبأ: ۴۶] «بگو شما را فقط به یک چیز پند میدهم و آن، اینکه برای خدا دوتا دوتا و یکی یکی بایستید، سپس فکر کنید که همراه شما، (یعنی پیامبر) دیوانه نیست».
دکتر بریل میگوید: «هیچ مؤمن راستینی، به بیماری روانی مبتلا نمیشود».
﴿إِنَّ ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ سَیَجۡعَلُ لَهُمُ ٱلرَّحۡمَٰنُ وُدّٗا ٩۶﴾ [مریم: ۹۶] «بیگمان کسانی که ایمان میآوردند و کارهای شایسته انجام میدهند، خداوند مهربان، ایشان را دوست میدارد و (آنان را برای مردم عزیز میگرداند)».
﴿مَنۡ عَمِلَ صَٰلِحٗا مِّن ذَکَرٍ أَوۡ أُنثَىٰ وَهُوَ مُؤۡمِنٞ فَلَنُحۡیِیَنَّهُۥ حَیَوٰهٗ طَیِّبَهٗۖ﴾ [النحل: ۹۷] «هر مرد و زنی که کار شایسته انجام دهد در حالی که مؤمن است، به او زندگی پاکیزهای خواهیم داد».
﴿وَإِنَّ ٱللَّهَ لَهَادِ ٱلَّذِینَ ءَامَنُوٓاْ إِلَىٰ صِرَٰطٖ مُّسۡتَقِیمٖ ۵۴﴾ [الحج: ۵۴] «بیگمان خداوند، کسانی را که ایمان آوردهاند، به راه راست رهنمود میگردد».