کیفیت اذانی که از سنت ثابت است

واجب است که اذان با ترتیب و پی در پی با یکی از صفاتی که بیان می‌شود، باشد:

ویژگی اول – اذان بلال رضی الله عنه که در زمان پیامبر صلی الله علیه وسلم اذان می‌گفت، پانزده جمله بود:

«۱٫ اللَّهُ أَکْبَرُ ۲٫ اللَّهُ أَکْبَرُ ۳٫ اللَّهُ أَکْبَرُ ۴٫ اللَّهُ أَکْبَرُ ۵٫ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ ۶٫ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ ۷٫ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ ۸٫ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ ۹٫ حَیَّ عَلَى الصَّلَاهِ ۱۰٫ حَیَّ عَلَى الصَّلَاهِ ۱۱٫ حَیَّ عَلَى الْفَلَاحِ ۱۲٫ حَیَّ عَلَى الْفَلَاحِ ۱۳٫ اللَّهُ أَکْبَرُ ۱۴٫ اللَّهُ أَکْبَرُ ۱۵٫ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ».^[۱]

کیفیت دوم – اذان ابومحذوره رضی الله عنه که نوزده جمله است؛ چهار تکبیر در اول اذان با ترجیع همراه است.

عَنْ أَبِی مَحْذُورَهَ رضی الله عنه قَالَ: أَلْقَى عَلَیَّ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم التَّأْذِینَ هُوَ بِنَفْسِهِ، فَقَالَ: «قُل: اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ، اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ، أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ – مَرَّتَیْنِ مَرَّتَیْنِ – قَالَ: ثُمَّ ارْجِعْ، فَمُدَّ مِنْ صَوْتِکَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، حَیَّ عَلَى الصَّلَاهِ، حَیَّ عَلَى الصَّلَاهِ، حَیَّ عَلَى الْفَلَاحِ، حَیَّ عَلَى الْفَلَاحِ، اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ، لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ».^[۲]

ابومحذوره رضی الله عنه می‌گوید که رسول الله صلی الله علیه وسلم خودش اذان را برای من چنین تعلیم دادند: «بگو: اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ، اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ، أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ. دو مرتبه، دو مرتبه.

فرمود: سپس برگرد و با صدای بلند بگو: أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، حَیَّ عَلَى الصَّلَاهِ، حَیَّ عَلَى الصَّلَاهِ، حَیَّ عَلَى الْفَلَاحِ، حَیَّ عَلَى الْفَلَاحِ، اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ، لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ».

کیفیت سوم – مانند اذان ابومحذوره رضی الله عنه است که قبلا بیان شد، فقط تکبیر در اول دو مرتبه است و هفده جمله دارد.^[۳]

کیفیت چهارم – اینکه اذان همه‌اش دوتا دوتا باشد و در آخر کلمه‌ی توحید یک مرتبه باشد که سیزده جمله می‌شود.

عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ: کَانَ الْأَذَانُ عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم مَثْنَى مَثْنَى، وَالْإِقَامَهُ مَرَّهً مَرَّهً إِلَّا أَنَّکَ تَقُولُ: قَدْ قَامَتِ الصَّلَاهُ قَدْ قَامَتِ الصَّلَاهُ.^[۴]

ابن عمر رضی الله عنهما می‌گوید: اذان در عهد رسول الله صلی الله علیه وسلم دوتا دوتا و اقامه یک مرتبه یک مرتبه بود، فقط در اقامه می‌گویی: «قَدْ قَامَتِ الصَّلَاهُ قَدْ قَامَتِ الصَّلَاهُ».

سنت این است که به همه‌ی این صفات اذان گفته شود. به هرکدام یک مرتبه که شده در هر مکانی گفته شود به خاطر زنده نگه داشتن سنت. و اینکه در شریعت به روش‌های مختلف ذکر شده است، اما اگر خوف فتنه وجود داشت، به یک روش اذان گفته شود.

در اذان فجر، مؤذن بعد از «حَیَّ عَلَى الْفَلَاحِ» جمله‌ی «الصَّلَاهُ خَیْرٌ مِنَ النَّوْمِ، الصَّلَاهُ خَیْرٌ مِنَ النَّوْمِ» می‌گوید. این در تمام صفات اذان‌های سابق که ذکر شد، گفته می‌شود.

[۱]– صحیح؛ ابوداود حدیث شماره ۴۹۹ و ابن ماجه حدیث شماره ۷۰۶

[۲]– حسن صحیح؛ ابوداود حدیث شماره ۵۰۳ و ترمذی حدیث شماره ۱۹۲ با لفظ ابوداود

[۳]– مسلم حدیث شماره ۳۷۹

[۴]– حسن؛ ابوداود حدیث شماره ۵۱۰ و نسایی حدیث شماره ۶۲۸ با لفظ نسایی