کافر در لحظه مرگ می‌خواهد او را به دنیا باز گردانند

خداوند متعال می‌فرماید:
﴿حَتَّىٰٓ إِذَا جَآءَ أَحَدَهُمُ ٱلۡمَوۡتُ قَالَ رَبِّ ٱرۡجِعُونِ، لَعَلِّیٓ أَعۡمَلُ صَٰلِحٗا فِیمَا تَرَکۡتُۚ کَلَّآۚ إِنَّهَا کَلِمَهٌ هُوَ قَآئِلُهَاۖ وَمِن وَرَآئِهِم بَرۡزَخٌ إِلَىٰ یَوۡمِ یُبۡعَثُونَ﴾ [المؤمنون: ۱۰۰-۹۹].
«(آنها همچنان به راه غلط خود ادامه می‌دهند) تا زمانى که مرگ یکى از آنان فرا رسد، پس می‌‏گوید: «پروردگار من! مرا بازگردانید! شاید در آنچه ترک کردم (و کوتاهى نمودم) عمل صالحى انجام دهم!» (ولى به او می‌گویند:) چنین نیست! این سخنى است که او به زبان می‌گوید (و اگر بازگردد، کارش همچون گذشته است)! و پشت سر آنان برزخى است تا روزى که برانگیخته شوند!»
امام قرطبی رحمه الله در تفسیر این آیه می‌گوید:
«می‌گویم: این درخواست خاص به کافران نیست، بلکه ممکن است مؤمن هم این درخواست را از خداوند بکند، همچنانکه در آخر سوره‌ی المنافقین ذکر شده است.
و این آیه دلالت می‌کند که هیچ فردى دنیا را ترک نمی‌گوید مگر اینکه می‌داند، آیا او از دوستان و أولیاء خداست، و یا از دشمنان اوست، و اگر چنین نبود از خداوند درخواست نمی‌کردند که ما را به دنیا باز گردانید، پس قبل از اینکه طعم مرگ را بچشید حال خود را می‌دانید.
﴿لَعَلِّیٓ أَعۡمَلُ صَٰلِحٗا﴾ عبدالله بن عباس رضی الله عنه می‌گوید: «مرا برگردان تا عمل نیک انجام دهم» یعنی گواهى لا إله إلاَّ الله بدهم، و ایمان بیاورم.
﴿فِیمَا تَرَکۡتُۚ کَلَّآۚ إِنَّهَا﴾ یعنى: «آنچه بیهوده ضایع کرده از طاعت‌هاى خداوند، و به آن عمل نکرده‌ام» و در روایت دیگر: «آنچه از مال ترک کرده‌ام تا اینکه آن را صدقه دهم».
﴿کَلَّآۚ﴾ این کلمه رد بر اوست، یعنى: اینچنین نیست که تو گمان می‌کنى که دعوت تو اجابت می‌شود و تو را به دنیا باز می‌گردانند، بلکه این کلمه‌ای است که او بر زبان می‌آورد.
﴿وَمِن وَرَآئِهِم بَرۡزَخٌ إِلَىٰ یَوۡمِ یُبۡعَثُونَ﴾ تهدیدى از جانب خداوند است که جلو آنها زندگى و حیات برزخى وجود دارد، یعنى: زندگى در قبر که نه در دنیاست، و نه در آخرت، و این زندگى تا روز محشر ادامه دارد و براى کافران و فاسقان در قبر و عالم برزخ، تاریکى و عذاب است».[تفسیر قرطبی]