چه کسانی اهل بیت هستند ؟

الحمد لله،

علماء – رحمت خدا بر آنان باد – در تعیین کردن اهل بیت نظرات مختلفی بیان کرده اند:

بعضی از آنها گفته اند : اهل بیت پیغمبر – صلی الله علیه و سلّم – عبارتند از : همسران و نوادگان و فرزندان هاشم و فرزندان عبد المطلب و بردگانشان ، و بعضی از آنها گفته اند : همسرانش جزو اهل بیت او نیستند ، و بعضی گفته اند اهل بیت قریشیها هستند ، و نظر بعضی دیگر اینست که با تقوا ترین امت اسلامی اهل بیت او هستند ، و بعضی بر این باورند که امت محمّد صلی الله علیه و سلّم مجموعاً اهل بیت هستند .

قول راجح بر این است که همسران پیغمبر- صلی الله علیه و سلّم – جزو اهل بیت هستند ، به دلیل اینکه خداوند بعد از اینکه همسران پیغمبر – صلی الله علیه و سلّم –  را به حجاب دستور می دهد می فرماید : إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا . از آیه ۳۳/ الاحزاب ، یعنی : “خدا فقط مى‏خواهد آلودگى را از شما خاندان [پیامبر] بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند.” و نیز به دلیل خطاب ملائکه نسبت به سارا همسر ابراهیم – علیه السلام – که گفتند : “رَحْمَتُ اللّهِ وَبَرَکَاتُهُ عَلَیْکُمْ أَهْلَ الْبَیْت.” از آیه ۷۳/ هود ، یعنی : “رحمت‏خدا و برکات او بر شما خاندان [رسالت] باد.” و به دلیل اینکه همسر لوط از اهل بیت لوط استثنا شده است آنجا که خداوند می فرماید : “إِلاَّ آلَ لُوطٍ إِنَّا لَمُنَجُّوهُمْ أَجْمَعِینَ * إِلاَّ امْرَأَتَهُ.” ۵۹-۶۰ / الحجر . یعنی : “مگر خانواده لوط که ما قطعا همه آنان را نجات مى‏دهیم مگر زنش” ، استثنا شدن از اهل بیت دلیل اهل بیت بودن همسرش میباشد .

امّا اینکه آل مُطَّلب نیز از اهل بیت باشند ، در روایتی که از امام احمد نقل شده آنان نیز از جمله اهل بیت به حساب آمده اند ، و این نظر امام شافعی نیز می باشد، امام ابو حنیفه و امام مالک نظرشان بر این است که آل مُطَّلب از زمره آل بیت پیغمبر صلی الله علیه و سلّم نیستند ، و باز این بر گرفته از روایتی است که از امام احمد نقل شده است . رأی راجح این است که : نوادگان مُطَّلب از جمله آل بیت پیغمبر هستند ، و دلیل بر آن روایتی است که بخاری در شماره ( ۲۹۰۷ ) و نسائی در شماره ( ۴۰۶۷ ) نقل کرده و غیر آنان نیز روایت کرده اند از جبیر بن مطعم – رضای خدا بر او باد – که گفته است : ” مَشَیْتُ أَنَا وَعُثْمَانُ بْنُ عَفَّانَ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فَقُلْنَا : یَا رَسُولَ اللَّهِ أَعْطَیْتَ بَنِی الْمُطَّلِبِ وَتَرَکْتَنَا وَنَحْنُ وَهُمْ مِنْکَ بِمَنْزِلَهٍ وَاحِدَهٍ ؟! فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ : إِنَّمَا بَنُو الْمُطَّلِبِ وَبَنُو هَاشِمٍ شَیْءٌ وَاحِدٌ ” یعنی: “من و عثمان بن عفان به نزد رسول الله صلی الله علیه و سلّم رفتیم و گفتیم : یا رسول الله – صلی الله علیه و سلم – به نوادگان مُطَّلب عطا کرده  و ما را رها کرده ای در حالیکه ما و آنها نسبت به شما مثل هم هستیم؟! پیغمبر صلی الله علیه و سلم فرمودند : بنی هاشم و بنی مُطَّلب یکی هستند.”

و بنو هاشم بن عبد مناف که عبارتند از : اهل خانواده علی، عباس، جعفر، عقیل، و حارث بن عبد المطلب از جمله آهل بیت محسوب هستند . این موضوع در حدیثی آمده است که امام احمد از زید بن ارقم – رضای خدا بر او باد – روایت کرده اند که زید گفت : روزی رسول الله – صلی الله علیه و سلم – در بین ما برای خطبه بر خاست در بین مکه و مدینه نزدیک آبی که به خُمّ معروف بود ؛ پس از حمد و ثنای خدا و موعظه تذکراتی فرمود : ” أَمَّا بَعْدُ أَلَا یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ یُوشِکُ أَنْ یَأْتِیَنِی رَسُولُ رَبِّی عَزَّ وَجَلَّ فَأُجِیبُ ؛ وَإِنِّی تَارِکٌ فِیکُمْ ثَقَلَیْنِ أَوَّلُهُمَا کِتَابُ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ فِیهِ الْهُدَى وَالنُّورُ فَخُذُوا بِکِتَابِ اللَّهِ تَعَالَى وَاسْتَمْسِکُوا بِهِ – فَحَثَّ عَلَى کِتَابِ اللَّهِ وَرَغَّبَ فِیهِ – قَالَ : وَأَهْلُ بَیْتِی أُذَکِّرُکُمْ اللَّهَ فِی أَهْلِ بَیْتِی أُذَکِّرُکُمْ اللَّهَ فِی أَهْلِ بَیْتِی أُذَکِّرُکُمْ اللَّهَ فِی أَهْلِ بَیْتِی ” فَقَالَ لَهُ حُصَیْنٌ : وَمَنْ أَهْلُ بَیْتِهِ یَا زَیْدُ ؟ أَلَیْسَ نِسَاؤُهُ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ ؟ قَالَ : إِنَّ نِسَاءَهُ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ وَلَکِنَّ أَهْلَ بَیْتِهِ مَنْ حُرِمَ الصَّدَقَهَ بَعْدَهُ . قَالَ :  وَمَنْ هُمْ ؟ قَالَ : ” هُمْ آلُ عَلِیٍّ وَآلُ عَقِیلٍ وَآلُ جَعْفَرٍ وَآلُ عَبَّاسٍ ” قَالَ : أَکُلُّ هَؤُلَاءِ حُرِمَ الصَّدَقَهَ ! قَالَ : نَعَمْ . رواه أحمد برقم ۱۸۴۶۴ . یعنی: “ای مردم آگاه باشید که من انسانی بیش نیستم ، نزدیک است فرستاده پروردگارم (ملک الموت) بیاید و من نیز دعوتش را جواب گویم ؛ و من دو چیز سنگین و مهم را میان شما به جا می گزارم ، اولینشان کتاب خدای غزّ و جلّ است که در آن نور و هدایت هست پس کتاب خدا را گرفته و بدان دستاویز شوید – مردم را بر کتاب خدا تشویق ترغیب نمود – و گفت : اهل خانواده ام ، در مورد اهل خانواده ام خدا را به یادتان می آورم ، در مورد خانواده ام خدا را به یادتان می آورم ، در مورد خانواده ام خدا را به یادتان می آورم ، سپس حصین گفت: اهل خانواده اش چه کسانی هستند ای زید ؟ آیا همسرانش اهل خانواده اش نیستند ؟ زید گفت : همسرانش اهل خانواده اش هستند امّا اهل خانواده اش کسانی هستند بعد از خودش صدقه بر آنان حرام است . حصین گفت : آنان چه کسانی هستند ؟ زید گفت : آنان آل علی ، و آل عقیل ، و آل جعفر ، و آل عباس هستند . حصین گفت : آیا صدقه بر همه آنها حرام است ؟ گفت : بله . امام احمد در شماره ( ۱۸۴۶۴ ) این حدبث را روایت کرده است .

امّا بردگان ، به خاطر حدیثی که از مهران غلام پیغمبر- صلی الله علیه و سلم – روایت شده است که پیغمبر فرمودند : ” إِنَّا آلُ مُحَمَّدٍ لَا تَحِلُّ لَنَا الصَّدَقَهُ وَمَوْلَى الْقَوْمِ مِنْهُمْ ” رواه أحمد برقم ۱۵۱۵۲ . یعنی : صدقه برای ما آل محمد حلال نیست و غلام هر قومی از جمله آن قوم است . روایت امام احمد شماره (۱۵۱۵۲).

پس آل بیت پیغمبر – صلی الله علیه و سلم – همسران و نواده گان و فرزندان هاشم و عبد المطلب و غلامان آنها هستند ، خدای تعالی از همه داناتر است .

اللهم صل على محمد و على آل محمد کما صلیت على إبراهیم و على آل إبراهیم إنک حمید مجید و بارک على محمد و على آل محمد کما بارکت على إبراهیم و على آل إبراهیم إنک حمید مجید

وصلی الله وسلم علی محمد و علی آله و اتباعه الی یوم الدین