چهل و پنجمین پایه از پایه‌های ایمان: اخلاص عمل به الله تعالی و اجتناب از ریا(۲)

امام بیهقی رحمه الله  آورده است: از ابو حمزۀ شنیدم: «از ماهیت اخلاص سوال شد؟ و او گفت: عملت را طوری خالص انجام دهی که دوست نداشته باشی غیر از خداوند متعال کسی آن را ستایش کند»^[۱]. از سهل بن عبد الله آمده است: «ریا را کسی نمی­شناسد بجز شخص با اخلاص و نفاق را کسی نمی­شناسد بجز مؤمن و جهل را کسی نمی­شناسد بجز عالم و گناه را کسی نمی‌شناسد بجز کسی که [از خداوند و رسولش] اطاعت می­کند»[۲]. ­از ربیع بن خثیم: «هر آنچه که برای رضای خداوند نباشد، نابود شدنی و زود گذر است»[۳]. از جنید آمده است: «اگر بنده [روز قیامت] طوری باشد که حاجتمندی آدم و زهد عیسی و کوشش ایوب و طالعت یحیی و استقامت ادریس و محبت [ابراهیم] خلیل واخلاق [محمد] حبیب علیهم السلام را داشته و در قلبش ذرۀ [این کارها را] برای غیر خداوند داشته باشد، از طرف خداوند هیچ حاجتی از وی برداشته نخواهد داشت»[۴]. از زبید بن حارث الیامی:«برای هر چیزی نیتم را پنهان می­کنم حتی در خوردن و خوابیدن»[۵]. از سفیان آمده است: «دربارۀ ﴿کُلُّ شَیۡءٍ هَالِکٌ إِلَّا وَجۡهَهُ﴾ [القصص: ۸۸]. «هر چیزی هلاک می­شود بجز ذات وی». گفت: این همان چیزی است که به خاطر آن رو به وجه الهی می­کنم»[۶]. از عن هلال بن یساف: «عیسی بن مریم علیه السلام فرمود: اگر کسی از شما روزی روزه بود ریشش را روغن بزند و لبانش را مسح کند و طوری بین مردم باشد که انگار روزه نیست و اگر با دست راستش انفاق کرد آن را از دست چپش پنهان دارد و وقتی کسی از شما نماز خواند پس باب آن را پنهان دارد، همانا خداوند ستایش را تقسیم می­کند همان‌گونه که رزق را تقسیم می­کند»[۷]. ذی النون مصری گفته است: «بعضی از علماء گفته­اند: بنده برای الله مخلص نمی‌گردد مگر اینکه دوست داشته باشد که در چاهی باشد و شناخته نشود»[۸]. از بشر بن حارث از فضیل بن عیاض: «اگر با طبل و آلات موسیقی شخص مال دنیا بخورد دوست داشتنی­تر از آن است که برای دنیا از دینش بخورد»[۹]. مالک بن انس گفت: «استادم ربیعه به من گفت: ای مالک، فکرت چیست، چه کسی پست است؟ گفتم: کسی‌که با دینش روزی می­خورد. گفت: پست­ترین پست‌ها کیست؟ گفتم: کسی‌که با تباه کردن دینش دنیای خود را اصلاح می­کند. گفت: راست گفتی»[۱۰]. از ابن اعرابی: «زیان‌کارترین زیان‌کاران کسی است که اعمال صالح خود را بین مردم آشکار می­کند و اعمال قبیح خود را می­پوشاند در حالی‌که [خداوند از نظر آگاهی] از رگ گردن به او نزدیک­تر است»[۱۱]. سفیان گفت: «ای جماعت قاریان سر خود را بلند کنید! بر آنچه که باید در قلب باشد خشوع را [به ظاهر] زیاد نکنید! همانا راه آشکار است پس از الله بترسید! و به آهستگی جستجو کنید! و نان‌خور مسلمانان نباشید!»[۱۲]. از بعضی از علماء: «مؤمنین با [یاد] خدا ترسانده می­شوند ومنافقین با سلطان و ریاکاران با مردم»[۱۳].

 

 

 

 

[۱]– شعب الإیمان: ۶۸۷۶٫

[۲]– شعب الإیمان: ۶۸۸۸٫

[۳]– شعب الإیمان: ۶۸۹۲٫

[۴]– شعب الإیمان: ۶۸۹۲٫

[۵]– شعب الإیمان: ۶۸۹۳٫

[۶]– شعب الإیمان: ۶۸۹۴٫

[۷]– شعب الإیمان: ۶۹۰۱٫

[۸]– شعب الإیمان: ۶۹۱۲٫

[۹]– شعب الإیمان: ۶۹۳۱٫

[۱۰]–  شعب الإیمان: ۶۹۳۳٫

[۱۱]– شعب الإیمان: ۶۹۸۷٫

[۱۲]– شعب الإیمان: ۶۹۶۸٫

[۱۳]– شعب الإیمان:: ۶۹۶۹٫