چند برابر بودن ثواب نماز مخصوص مسجد کعبه است

آیا چند برابر بودن ثواب نماز خواندن در مسجدالحرام مخصوص مسجد کعبه است یا تمام حرم را شامل می‌شود؟

 

الحمدلله،

چند برابر بودن ثواب نماز در مسجد الحرام، مخصوص مسجدی است که کعبه در آن قرار دارد و تمام حرم را شامل نمی شود.

مسلم در صحیح خود، باب فضل الصلاه بمسجد مکه و المدینه، از میمونه رَضِیَ اللَّه عَنْهَا روایت می کند که می گوید: از رسول الله صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ شنیدم که فرمودند: [صَلَاه فِیهِ – أی: المسجد النبوی – أَفْضَل مِنْ أَلْف صَلَاه فِیمَا سِوَاهُ مِنْ الْمَسَاجِد إِلَّا مَسْجِد الْکَعْبَه] «یک نماز در مسجد النبی صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ از هزار نماز در مساجد دیگر افضل است؛ مگر مسجد کعبه» مسلم (۱۳۹۶)

قول راجح در این مورد همین است و ظاهر کلام اصحاب ما از فقهای حنابله همین است. همان گونه که صاحب کتاب الفروع گفته است. در «الفروع»(ص۶۰۰، ج۱ ط آل ثانی) می گوید: ظاهر کلام فقهای حنابله این است که منظور از مسجد الحرام، خود مسجد است. (پایان گفتار فقهای حنابله)

باید دانست که منظور از مسجد الحرام به طور مطلق، مسجدی است که کعبه در آن قرار دارد. به دلیل گفتار الهی:

[وَلَا تُقَاتِلُوهُمْ عِنْدَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ حَتَّی یُقَاتِلُوکُمْ فِیهِ] [بقره:۱۹۱] [و با آنها، در نزد مسجد الحرام (در منطقه حرم)، جنگ نکنید! مگر اینکه در آن جا با شما بجنگند.] [أَجَعَلْتُمْ سِقَایَهَ الْحَاجِّ وَعِمَارَهَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ] [توبه:۱۹] [آیا قرار داده اید سیراب کردن حجاج، و آباد ساختن مسجد الحرام را…؟] [فَلَا یَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ] [توبه:۲۸] [ نزدیک مسجد الحرام نشوند!] [وَصَدُّوکُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ] [فتح:۲۵] [و شما را از (زیارت) مسجد الحرام بازداشتند] و از محدوده ی حرم باز نداشتند.

رسول الله صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ می فرماید:« لَا تُشَدُّ الرِّحَالُ إِلَّا إِلَی ثَلَاثَهِ مَسَاجِدَ: مَسْجِدِ الْحَرَامِْ، وَمَسْجِدِی هَذَا، وَالْمَسْجِدِ الْأَقْصَی» بخاری (۱۱۸۸) مسلم (۱۳۹۷)

[ بار سفر نبندید؛ مگر برای زیارت سه مسجد: مسجد الحرام، مسجد النبی و مسجد الاقصی]

بنابراین اگر شخصی به طرف مسجد الشعب یا مسجد الجودریه یا مسجد خیف یا یکی دیگر از مساجدی که در محدوده ی حرم هستند، بار سفر ببندد، بنا به حدیث نبوی چنین اجازه ای ندارد؛ پس مادامی که شدّ رحال و سفر برای زیارت، به مسجد کعبه خاص است، چند برابر بودن ثواب نماز هم فقط مخصوص مسجد کعبه است؛ اما باید دانست که نماز در محدوده ی حرم، از نماز در خارج از محدوده ی حرم افضل است. منتهی ثواب نماز در خارج از محدوده ی حرم به اندازه ی ثواب در خود حرم نیست.

قول دوم این است که چند برابر بودن ثواب نماز، تمام محدوده ی حرم را شامل می شود. استدلال این گروه از علما از کلام الهی است که فرموده: [إِنَّمَا الْمُشْرِکُونَ نَجَسٌ فَلَا یَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ بَعْدَ عَامِهِمْ هَذَا] [توبه:۲۸] [مشرکان ناپاکند؛ پس نباید بعد از امسال، نزدیک مسجد الحرام شوند!]

و نیز گفتار پروردگار که می فرماید: [سُبْحَانَ الَّذِی أَسْرَی بِعَبْدِهِ لَیْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَی الْمَسْجِدِ الْأَقْصَی] [اسراء:۱] [پاک و منزه است خدایی که بنده‏اش را در شبی، از مسجد الحرام به مسجد الاقصی برد]

روایت شده است که رسول الله صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ از خانه ام هانی رَضِیَ اللَّهُ عَنْهَا به اسراء برده شد. استدلال می نمایند که رسول الله صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ در سفر حدیبیه در محدوده ی خارج از حرم (حلّ) مقیم بودند و نماز را در محدوده ی حرم اقامه می کردند. بخاری (۲۷۲۳،۲۷۳۱).

اما استدلال این دسته از علما از آیه ۲۸ سوره ی توبه کافی نیست؛ زیرا الله تعالی فرموده: [فَلَا یَقْرَبُوا] و نفرمود: [فلا یدخلوا]. الله تعالی فرموده که مشرکین به مسجد الحرام نزدیک نشوند و نفرموده که داخل نشوند.

بنابراین مراد از مسجد الحرام در آیه، مسجد کعبه است که مشرکین از نزدیک شدن به آن منع شده اند و حتی حق نزدیک شدن به آن را ندارند. به این صورت در حدود حرم که در جوار کعبه است، هم نزدیک نشوند. چنانچه منظور از مسجد الحرام در آیه تمام سرزمین حرم می بود، مشرکین از نزدیک شدن به حدود حرم باید منع می شدند. و بین مشرکین و حدود حرم، حد فاصلی می بود که اجازه نزدیک شدن به آن را نداشتند.

بنابراین نتیجه می گیریم که مراد از مسجد الحرام، مسجد کعبه است. مشرکین نباید به آن داخل شوند و از محدوده ی حرم فاصله بگیرند تا به مسجدِ کعبه نزدیک نشوند.

در مورد آیه اول سوره ی اسراء باید گفت: منظور از مسجد الحرام در این آیه، مسجد کعبه است؛ زیرا روایت صحیح این است که رسول الله صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ از محل حجر به اسراء برده شد، نه از منزل اُم هانی رَضِیَ اللَّهُ عَنْهَا .

 

شیخ ابن عثیمین – مجموع فتاوی و رسائل (۲۰/۱۶۴) ف – (۴۶۵)