پیش‌ کش کردن قربانی‌ها و نذور و هدایا برای اماکن زیارتی، قبور و تعظیم آنها (۱)

قطعاً پیامبر صلی الله علیه و سلم تمام راههایی را که منجر به شرک می‌‌شوند، مسدود کرده و مردم را به طور جدی از آن برحذر داشته است. و مسئله قبور یکی از آنهاست که قواعدی را برای جلوگیری از عبادت قبور، غلو و افراط در صاحبان این قبور، وضع کرده است، مانند:

• پیامبر صلی الله علیه و سلم ما را از غلو و افراط درباره اولیاء و صالحین برحذر داشته، چون زیاده‌روی و افراط [قراردادن هر کس بالاتر از مقامی که دارد] منجر به عبادت آنها می‌‌شود. پیامبر صلی الله علیه و سلم می‌‌فرماید: «إِیَّاکُمْ وَالْغُلُوَّ، فَإِنَّمَا أهلَکَ مَنْ کَانَ قَبْلَکُمْ بِالْغُلُوِّ»^[۱]. «از افراط و زیاده‌روی بپرهیزید که غلو کسان قبل از شما را هلاک کرد». در حدیث دیگری می‌‌فرماید: «لاَ تُطْرُونِى کَمَا أَطْرَتِ النَّصَارَى ابْنَ مَرْیَمَ ، فَإِنَّمَا أَنَا عَبْدُهُ، فَقُولُوا عَبْدُ اللَّهِ وَرَسُولُهُ»^[۲]. «[در مدح من] زیاده‌روی نکنید آنطوریکه نصاری در حق ابن مریم زیاده‌روی کردند، من بنده‌ای بیش نیستم، پس بگوئید: بنده و رسول خدا».

• پیامبرصلی الله علیه و سلم ما را از بناء قبه و ساختمان بر قبور نهی کرده است، ابو هیاج اسدی گوید: علی ابن ابی طالب t به من گفت: «أَلاَّ أَبْعَثُکَ عَلَى مَا بَعَثَنِى عَلَیْهِ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و سلم أَنْ لاَ تَدَعَ تِمْثَالاً إِلاَّ طَمَسْتَهُ وَلاَ قَبْرًا مُشْرِفًا إِلاَّ سَوَّیْتَهُ»^[۳]. «آیا تو را بر آنچه پیامبر صلی الله علیه و سلم مرا بر آن فرستاده، بفرستم؟ و آن این که هر مجمسه‌ای را دیدی آنرا از بین ببر، و هر قبر بلند شده‌ای را دیدی با خاک یکسان کن». و همچنین از بلندکردن قبر با خشت و گچ و ساختن بارگاه بر آن نهی کرده است، از جابر t روایت است که پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود: «نهی رسول الله صلی الله علیه و سلم عن تجصیص القبر وأن یقعد علیه وأن یبنی علیه بناء»^[۴]. «پیامبر صلی الله علیه و سلم از بلند کردن قبر، نشستن و بناء کردن روی آن نهی کرده است».

• همچنین پیامبر صلی الله علیه و سلم از ادای نماز به طرف قبرها نهی فرموده است. از عائشهل روایت است: «لـما نزل برسول الله صلی الله علیه و سلم طفق یطرح خمیصه له عن وجهه فاذا اغتم بها کشفها فقال وهو کذلک: لعنه الله علی الیهود والنصاری اتخذوا قبور أنبیائهم مساجد، یحذر ما صنعوا ولولا ذلک أبرز قبره غیر أنه خشی أن یتخذ مسجداً»^[۵]. «وقتی پیامبر صلی الله علیه و سلم مریض شد [مرضی که در آن فوت کرد] با پارچه‌ای رویش را پوشاند، وقتی که ناراحتیش بیشتر شد پارچه را از رویش کنار زد. و در آن حال گفت: لعنت خدا بر یهود و نصارا که قبور پیامبرانشان را به مسجد تبدیل کردند، عائشه گفت: از آنچه آنان انجام دادند منع کرد، و اگر بیم آن [که قبرش به مسجد تبدیل شود] نبود، قبرش ظاهر کرده می‌شد».

و در حدیث دیگری می‌فرماید: «أَلا وَإِنَّ مَنْ کَانَ قَبْلَکُمْ کَانُوا یَتَّخِذُونَ قُبُورَ أَنْبِیَائِهِمْ وَصَالِحِیهِمْ مَسَاجِدَ فَلا تَتَّخِذُوا الْقُبُورَ مَسَاجِدَ فَإِنِّی أَنْهَاکُمْ، عَنْ ذَلِک»^[۶]. «آگاه باشید کسانی که قبل از شما بودند، قبور پیامبرانشان را به مساجد تبدیل کردند، آگاه باشید قبور را به مساجد تبدیل نکنید، من شما را از آن نهی می‌کنم».

این نهی تبدیل‌کردن قبور به مساجد یعنی نماز خواندن نزدیک قبور اگرچه روی آنها مساجد ساخته نشود را شامل می‌‌شود، زیرا هر جایی که به قصد ادای نماز باشد، آن مکان، مسجد است. همانطوریکه پیامبر صلی الله علیه و سلم می‌فرماید: «جُعِلَتْ لِی الأَرْضُ مَسْجِدًا وَطَهُورًا»^[۷]. «زمین برای من مسجد و پاک ‌کننده قرار داده شده است».

بنابراین اگر روی قبر، مسجدی بنا شد، حکم نماز خواندن در آن شدیدتر است.

بیشتر مردم به این منهیات توجهی نمی‌‌کنند و آنچه پیامبر صلی الله علیه و سلم نهی کرده، مرتکب می‌‌شوند و به سبب آن به شرک اکبر مبتلا می‌‌شوند لذا بر قبور، مساجد، ضریحها و اقامتگاههایی ساخته و آنها را به محل‌های زیارتی تبدیل کرده‌اند، و انواع شرک‌های اکبر، مانند: ذبح برای نزدیکی به صاحبان قبور، خواستن نیازها از آنان، کمک طلبیدن و نذر کردن برای آنان و سایر کارهای دیگر را در آن اماکن انجام می‌دهند.

علامه ابن القیم رحمه الله می‌گوید: «هر کس امر و نهی رسول الله صلی الله علیه و سلم و عمل صحابه را در مسئله‌ی قبور با آنچه عموم مردم در عصر حاضر^[۸] انجام می‌‌‌دهند، مقایسه کند. قطعاً عمل مردم را با سنت و عمل صحابه مخالف و متضاد می‌یابد به گونه‌ای که هیچ شباهت و نقطه‌ی مشترکی با هم ندارند.

پیامبر صلی الله علیه و سلم از ادای نماز بر روی قبور نهی کرده، ولی اینها کنار قبور نماز می‌‌خوانند. همچنین پیامبر صلی الله علیه و سلم نهی کرده است که قبور به مساجد تبدیل شود، ولی اینها روی قبور مساجد می‌‌سازند و آنها را زیارتگاه می‌‌نامند، و به این صورت آن را به خانه‌های خدا تشبیه می‌کنند.

همچنین پیامبر صلی الله علیه و سلم نهی کرده که روی قبور چراغ روشن شود، ولی اینها روی قبور شمع و چراغ روشن می‌‌کنند. پیامبر صلی الله علیه و سلم نهی کرده است که روی قبور مراسمی همچون عید برپا شود، ولی اینها قبور را به محل اعیاد و انجام عبادات تبدیل کرده‌اند، و همچنانکه در اعیادشان تجمع می‌کنند، آنجا هم تجمع کرده و حتی بیشتر و باشکوهتر.

پیامبر صلی الله علیه و سلم امر کرده که قبور نباید بیش از کوهان شتر بلند کرده شوند، پیامبر صلی الله علیه و سلم چنانکه امام مسلم در صحیحش از ابی هیاج اسدی آورده که می‌‌گوید: علی ابن ابی‌طالب به من گفت: «أَلاَّ أَبْعَثُکَ عَلَى مَا بَعَثَنِى عَلَیْهِ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و سلم أَنْ لاَ تَدَعَ تِمْثَالاً إِلاَّ طَمَسْتَهُ وَلاَ قَبْرًا مُشْرِفًا إِلاَّ سَوَّیْتَهُ» «آیا تو را برای انجام کاری نفرستم که پیامبر صلی الله علیه و سلم مرا فرستاد، که هیچ مجسمه‌‌ای را نگذاری مگر آنکه از بین ببری، و هیچ قبر بلند شده‌ای را نگذاری مگر آنکه با خاک یکسان کنی».

و امام مسلم در صحیحش آورده که ثمامه ابن شفی گفت: «کُنَّا مَعَ فَضَالَهَ بْنِ عُبَیْدٍ بِأَرْضِ الرُّومِ بِرُودِسَ فَتُوُفِّىَ صَاحِبٌ لَنَا فَأَمَرَ فَضَالَهُ بْنُ عُبَیْدٍ بِقَبْرِهِ فَسُوِّىَ ثُمَّ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و سلم یَأْمُرُ بِتَسْوِیَتِهَا»^[۹]. «با فضاله ابن عبید در سرزمین «روم بردوس» بودیم که یکی از همراهان‌مان فوت کرد، فضاله دستور داد که او را دفن کنند و قبرش را با خاک یکسان کنند، سپس گفت: از پیامبر صلی الله علیه و سلم شنیدم که دستور می‌داد قبور با خاک یکسان شوند». در حالی که بیشتر مردم با تمام توانشان با این دو حدیث مخالفت می‌کنند و قبور را مانند خانه از زمین بلند می‌کنند، و بر آن قبه می‌‌‌سازند.

 

[۱]– امام احمد ترمذی ابن ماجه.

[۲]– بخاری.

[۳]– مسلم.

[۴]– مسلم.

[۵]– بخاری و مسلم.

[۶]– مسلم.

[۷]– بخاری و مسلم.

[۸]– یعنی در زمانی که او / زندگی می‌کرده است در حالی که الآن این کارها بیشتر رواج پیدا کرده است.

[۹]– یعنی بلندنکردن آن.