پنچ تاریکی وجود دارد و دنبال آن نیز پنچ روشنایی وجود دارد:

۱- محبّت به دنیا تاریکی است و تقوا چراغ آن است. ۲- گناه ظلمت است و توبه، چراغ آن است. ۳- قبر تاریک است و ذکر لا اله الّا الله چراغ آن است. ۴- پُل صراط تاریک است و یقین چراغ آن است. ۵- آخرت تاریک است و عمل صالح چراغ آن است^([۱]).

[۱]– توشۀ راه نجات ابن حجر عقلانی.