پرسمان در حول زکات

۱٫ اگر کسی مقداری پول و مقداری طلا داشته باشد، آیا هر کدام از طلاها و پول باید جداگانه به حد نصاب برسند تا مشمول زکات شوند و یا آنکه اگر هم مجموع طلا و پول باهم به حد نصاب رسیدند، مشمول زکات می گردند؟
۲٫ آیا بجای پول نقد می توان به نیازمندان جنس و خوراکی بعنوان خوراکی پرداخت کرد؟
۳٫ آیا به کسی که زکات داده می شود، لازم است گفته شود که این پول یا جنس زکات است؟
۴٫ آیا می توان به افراد خانواده خود مثلا خواهر خود که شوهرش درآمدی دارد اما خود خواهر نیاز شخصی دارد، زکات را داد؟
۵٫ بعد از آنکه یک سال بر پول گذشت و مشمول پرداخت زکات شد، چه مدت زمان بعد از آن، باید زکات را پرداخت کرد؟ یعنی آیا باید فورا زکات را پرواخت نمود و یا آنکه می توان مقدار زکات را در طی چند ماه و هر زمان که مستحقی وجود باشد، پرداخت نمود؟

پاسخ:

وعلیکم السلام و رحمه الله

الحمدلله؛

۱_ هر کدام باید جداگانه به حد نصاب برسند  علامه ابن عثیمین در کتاب الشرح الممتع گفته دو جنسی با جنس دیگر جمع نمی شود، پس اگر کسی مزرعه ای داشته باشد که نصف آن جو باشد و نصف دیگرش گندم، و هرکدام نصف نصاب باشند، هیچکدام با دیگری جمع نمی شود، چونکه جنس مختلف است، همانگونه که گاو با شتر یا گوسفند (برای تکمیل نصاب) جمع نمی شد، زیرا جنس مختلف است.

۲_این حالت شرایط خاصی دارد
اولا : نزد جمهور علما زکات اموال نقدی باید نقدا پرداخت شود مگر در شرایط خاص.مثلا شیخ بن باز میفرماید: و همچنین جایز است تا بجای پول نقد؛ اجناسی از پارچه و مواد ‏غذایی و غیره را (بابت زکات به مستحقین) داد، البته اگر دیده شود که مصلحتی در آن برای مستحقین ‏وجود دارد؛ مثلا فقیر شخص مجنون یا ضعیف العقل یا سفیه باشد و ممکن است با آن پول نقد بازی و ‏شوخی کند، که در اینحالت مصلت در حق وی اینست که به میزان پول زکات، به وی غذا یا لباس داد ‏تا از آن منتفع شود، و این رأی صحیح ترین قول علما در این مورد است.. مجموع فتاوی ومقالات ‏الشیخ ابن باز.‏

دوما:اگر زکات از تجارت باشه:
شیخ الاسلام رحمه الله می گوید: اخراج زکات اجناس (غیر نقدی) از خود جنس (نه قیمت آن) جایز ‏است.الاختیارات ص ۱۰۱٫‏
(یعنی از همون جنسی که باهاش تجارت کرده  میتونه همون جنسو زکات بده)

۳_خیر نباید به او بگوئید که پول زکات است که به شما می دهم، زیرا این امر دربرگیرنده نوعی منت است و خدای متعال می فرماید: « یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تُبْطِلُواْ صَدَقَاتِکُم بِالْمَنِّ وَالأذَی» (بقره ۲۶۴). یعنی: ای کسانی که ایمان آورده‏اید! صدقه های خود را با منت و آزار، باطل نسازید.

امام نووی رحمه الله می گوید: «هرگاه مالک یا غیر او زکات را به مستحق پرداخت کرد ولی نگفت که آن زکات است، و اصلا هیچ سخنی نگوید، کار او صحیح بوده و زکاتش درست است، و این مذهب صحیحی است که جمهور علما بر آن هستند. المجموع  ( ۶ / ۲۳۳ ) .
و ابن قدامه رحمه الله می گوید: هرگاه زکات به شخص فقیری داده شد، احتیاجی نیست تا به او اعلام شود که آن زکات بوده است، امام حسن بصری گفته: آیا تو می خواهی وی را حقیر کنی ؟! پس به او اعلام مکن.
بنابراین لازم نیست که مالک به شخص مستحق بگوید که به او زکات می دهد.

۴_اگر خواهر مستحق باشد میتوان بهش زکات داد. ولی صرفا بخاطر بعضی احتیاجات دنیوی نباشد چون هر انسانی نیاز و احتیاج دارد بلکه مستحق باشد.

۵_ امام نووی می گوید: «پرداخت زکات باید بالفور باشد، هرگاه زکات واجب شود و پرداخت آن نیز ممکن باشد، در آنصورت تاخیر آن جایز نیست، و این رأی امام مالک و احمد و جمهور علما است؛ به دلیل فرموده الله تعالی: «وآتوا الزکاه» و امر مقتضی فور است..». ‏”المجموع” (۵/۳۰۸).‏

و اگر یافتن افراد مستحق سخت باشد، ایرادی ندارد که چند روزی به تأخیر افتد، ولی تاخیر زیاد جایز نیست، زیرا می توان با کمک دیگران افراد مستحق را در طی چند روزی شناسایی نمود.

والله اعلم

وصلی الله علی نبینا محمد وعلی آله وصحبه اجمعین

استاد موحد گمنام