پاسخ به شبهات ملحدین

متن شبهه:

اشتباه دستور زبان عربی در قرآن

مذکر بودن خبر مونث
ان رحمت الله قریب من المحسنین. ( ۵۶ اعراف)

رحمت اسم مونث است و باید خبر آن هم مونث باشد یعنی قریبه درست است.

پاسخگو: مجاهد دین

قبل از هرچیز، رحمت صفت برای موصوف است و موصوف اینجا الله تعالی می باشد، و چون خداوند خودش سزاوار تر است که به ما نزدیک باشد تا صفت رحمت او، پس از این جهت درست است که الله قریب من المحسنین.

از جهت دیگر: قرابت دو نوع است یا قرابت نسبی یا قرابت فاصله. در اینجا قرابت فاصله است که در این حالت چه مذکر بیاید چه مؤنث، هردو حالت در زبان عربی جایز است. همانطور که در آیات دیگری داریم از جمله:
{وما یدریک لعل الساعه قریب}. (الشورى:۱۷)
که در اینجا نیز نگفته الساعه قریبه، چون برای بُعد و فاصله، هردو حالت مذکر یا مونث آمدن خبر، جایز است

یا می فرماید:
{ وما هی من الظالمین ببعید }. [ هود : ۸۳ ]
در اینجا نیز نگفته بعیده، با توجه به هی که مونث است

و می فرماید:
{ وما یدریک لعل الساعه تکون قریباً }. [ الأحزاب : ۶۳ ]
در اینجا نیز الساعه مونث است اما خبر آن مذکر است و نگفته قریبه

پس هرگاه قرابت فاصله و بُعد مد نظر باشد، جایز است که با هردو حالت آورده شود؛ همانطور که امریء القیس شاعر نیز می گوید:
له الویل إن أمسى ولا أم هاشم قریب ولا البسباسه ابنه یشکرا
همانطور که می بینیم قریب به شکل مذکر آمده در حالی صفتی است برای مونث.

اما جواب سوم:
صیغه فعیل به دو معنا می آید،یا به معنای فاعل است یا به معنای مفعول.
در معنای فاعل مانند: قدیر، کبیر، سمیع، علیم. که کننده کار است و فاعل.
در معنای مفعول: مانند: قتیل (کشته شده) جریح (مجروح شده) کحیل (سرمه کشیده شده) و قریب (نزدیک شده) و …
اگر فعیل در معنای فاعل باشد پس برای مونثش باید تای تانیث بیاید و برای مذکرش هم به شکل مذکر، مانند جمیل و جمیله، یا شریف و شریفه و …
اما اگر در معنای مفعول بیاید دو حالت دارد:
یا صفتی است که همواره همراه موصوف می باشد، یا به تنهایی از آن می باشد.
پس اگر صیغه فعیل در معنای مفعول باشد و صفتی باشد که هموراه همراه موصوفش باشد ، همانند رحمت که همواره همراه الله و صفت الله می باشد، پس خبر آن، می تواند به شکل مذکر یا مونث بیاید و هر دو شکل درست است؛ مانند
رجل قتیل (مردی کشته شده) یا امرأه قتیل (زنی کشته شده) که در هر دو ، قتیل می تواند مذکر بیاید و مشکلی از لحاظ نحوی ندارد

همانطور که در این روایت آمده است: عن جده رباح بن ربیع قال : کنا مع رسول الله صلى الله علیه و سلم فی غزوه فرأى الناس مجتمعین على شىء فبعث رجلا فقال ” انظر علام اجتمع هؤلاء ” فجاء فقال امرأه قتیل فقال ” ما کانت هذه لتقاتل ” قال وعلى المقدمه خالد بن الولید فبعث رجلا فقال ” قل لخالد لا تقتلن امرأه ولا عسیفا. (ابو داود)
ترجمه: می گوید: همراه رسول خدا صلی الله علیه وسلم در یکی از غزوات بودیم، مردم بر چیزی جمع شده بودند، نفری را فرستاد و فرمود: نگاه کن ببین برای چه جمع شده اند. رفت و خبر را آورد و گفت: بر زنی کشته شده «عَلَى امْرَأَهٍ قَتِیلٍ ». پیامبر فرمود:این زن جنگجو نیست . راوی می گوید امیر آن جیش خالد بن ولید بود، پیامبری نفری را نزد او فرستاد و به او گفت که به خالد بگوید: زنان و کودکان را نکشد.

پس در اینجا نیز خطایی در قرآن رخ نداده بلکه مطابق زبان عربی می باشد و شبهه ملحد رد می شود.