وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
سپاس و ستایش خداوندی را که انسان را از یک مرد و زن و آبی جهنده آفرید و سلام و درود به پیامبرمان محمد و بر اهل بیت و همه یارانش باد، و بعد:
خداوند عز وجل در این دنیا همسرانی برای ما خلق کرد که به وسیله آنها آرامش یابیم و دوستی و محبت را بینمان قرار داد تا در زیر سایه پر شاخ و برگ آن استراحت کنیم.
به منظور بازیابی اطلاعات داده شده به خواهران و برادران در این زمینه و یادآوری آن اطلاعات، می گوییم که حقوق همسر بسیار زیاد است و امور مهمی را شامل می شود. خداوند متعال فرموده است:”با آنها حتی اگر دوست نداشتید به نیکی رفتار کنید که چه بسا چیزی را دوست نداشته باشید، اما آفریدگار در آن خیر زیادی قرار داده باشد”.
برادر مسلمانم! این زن که صاحب اختیار او هستی امانتی در دست توست و در روز قیامت باید نسبت به او پاسخگو باشی که آیا حقوق او را ادا کردی یا آن را زیر پا گذاشته ای؟!
مهم ترین حقوقی که او بر گردن تو دارد عبارتند از:
۱ـ نیکی به آنها که با این کار هم دستور الهی را که فرموده است: “با آنها به نیکی رفتار کنید”، انجام داده ای و هم به سفارش رسول اکرم (ص) که فرموده است: برای آنها خیر بخواهید و با نیکی با آنها رفتار کنید؛ زیرا زن از دنده کج خلق شده است بالاترین آنها از همه کج تر است، اگر خواستید آن را راست کنید می شکند و اگر خواستید آن را به حال خود رها سازید همچنان کج می ماند، بنابر این با نیکی با آنها رفتارکنید. {متفق علیه} پیامبر اسلام (ص) همچنین فرموده است:”بارپروردگار ادای حق دو ضعیف یعنی یتیم و زن برایم دشوار است.{به روایت احمد}
۲ـ اعطای حقش به او و پرهیز از عدم ادای آن. از معاویه بن حیده رضی الله عنه روایت شده است که گفت: گفتم، یا رسول الله همسرانمان چه حقی بر گردن ما دارند؟ رسول (ص) فرمود: اگر گرسنه شدند سیرشان کنید، اگر برهنه شدند آنها را بپوشانید، به صورت آنها ضربه نزنید، آنها را جز در منزل رها نسازید.{به روایت احمد} برخی از مردم به دوستانشان کرم و بخشش می کنند، اما حق همسرانشان را از یاد می برند در حالی که اگر مرد احسان و نیکی را در خانه اش انجام دهد اجر و پاداش بیشتری دریافت می کند. ابو هریره (رض) از پیامبر (ص)روایت می کند که فرمود: اگر یک دینار را در راه خدا، یک دینار را برای آزاد کردن اسیر، یک دینار را برای صدقه به مسکین و یک دینار را برای خانواده ات مصرف کردی پاداش دیناری که برای خانواده خود صرف کردی از همه آنها بیشتر است.{به روایت مسلم} برخی کتک زدن همسران خود را شغل خود محسوب می کنند و از این عمل دست نمی کشند. عایشه (رض) می گوید:”ندیدم که رسول الله (ص) هیچ یک از زنانش را کتک بزند.{به روایت مسلم} رسول الله (ص) در این زمینه سرمشق و الگوست. برخی از مردم دوری از همسر را روش خود قرار داده اند و به هر دلیلی واهی از او دوری می کنند چه بسا ماهها با آن بیچاره صحبت نکند و با او هم نشین نشود. در خانواده اش همچون غریبه ها یا دختربچه ای که بیم آن می رود تنها بماند، رفتار می شود.
۳ـ آموزش علوم دینی و نحوه عبادت و تشویق او به انجام این کار. خداوند متعال می فرماید:” و آنچه را از آیات الهی و حکمت در خانه شما تلاوت می شود به یاد داشته باشید”. حضرت عایشه رضی الله عنها می گوید: زنان انصار زنان خوبی هستند، حیاء مانع از آن نمی شود که در پی کسب علوم دینی باشند. (امام بخاری)
مرد باید امور مربوط به آموزش قرآن کریم و سنت پاک همسرش را نظارت کند و به او در انجام عبادات و اطاعت از اوامر الهی یاری رساند.
خداوند متعال می فرماید: “خانواده ات را به نماز امر کن و بر این امر صبور باش”. حضرت محمد صلی الله علیه و سلم می فرماید: بر آن مردی رحمت باد که برای نماز شب بیدار می شود و همسر خود را نیز بیدار می کند و اگر بیدار نشد مقداری آب روی او می پاشد و رحمت خدا بر آن زنی باد که برای نماز شب بیدار شد و همسرش را بیدار کرد و اگر بیدار نشد مقداری آب روی او می پاشد. (روایت از امام احمد)
۴٫ با همسران خود به نیکی رفتار کنید و عواطف آنان را در نظر بگیرید و آنها را خوشنود سازید. خداوند متعال می فرماید: “و عاشروهن بالمعروف”. ابن عباس رضی الله عنه می گوید: همان طوری که دوست دارم، همسرم خود را برایم بیاراید، من نیز دوست دارم که خودم را برای او بیارایم، سپس این آیه را تلاوت کرد که و عاشروهن بالمعروف.
از جمله نابهنجاری هایی که امروزه در میان برخی خانواده های مسلمان رواج یافته است، بدزبانی میان همسران است. اهانت به زن و ایراد گرفتن از ساختار جسمانی و اخلاقی و خانواده زن، ناسزاگویی به او و صدا زدن وی با الفاظ ناشایست و زشت و نیز اظهار تنفر و بیزاری از زن نیز از جمله موارد زشت رایج شده در دوره معاصر است.
برخی مردان نیز با بیان محاسن زنان دیگر، همسر خود را آزار می دهند.
از جمله مسائلی که مردان مسلمان باید در روابط خود با همسرانشان رعایت کنند، احترام به احساسات آنان و تکریم آنان است. مردان بهتر است همسران خود را با محبوب ترین نام هایشان بخوانند و به هنگام ورود به منزل به همسر خود سلام کنند و با هدیه یا سخن نیکو به آنان محبت ورزند.
همچنین، بر نشمردن اشتباهات و خطاهای همسر نیز جزئی از خوش خلقی و معاشرت نیکو است. مرد باید اشتباهات همسر خود را نادیده بگیرد، به ویژه اگر این اشتباهات ناشی از اجتهاد وی باشد که گاهی خطا خواهد بود.
در این حدیث رسول گرامی اسلام دقت کنید که می فرماید: ایمان آن مؤمنی کامل تر است که اخلاقش بهتر باشد و بهترین شما، خوش رفتارترین تان با همسرانشان است. (امام احمد)
۵٫ حفظ همسر از کشیده شدن به ورطه فساد و مواضع اتهام و شبهه.
مردان مسلمان باید همسران خود را به ماندن بیشتر در خانه تشویق و از ارتباط آنان با دوستان ناباب جلوگیری کنند و از آنان بخواهند که کمتر به بازار بروند و اگر نیز ضرورتی احساس شد، خود به همراه آنان بروند و او را بدون محرم به مسافرت نفرستد.
مرد مؤمن باید به یاد داشته باشد که همسرش امانتی در دست اوست و روز قیامت باید به آن پاسخ دهد.
حضرت رسول اکرم محمد صلی الله علیه و سلم می فرماید: “همه شما در قبال یکدیگر مسئولیت دارید”. متفق علیه
۶٫ مرد مسلمان باید لوازم عفت همسر خود را فراهم کند تا آنکه از چشم داشتن به وضع دیگران خودداری ورزد. او باید با سخنان نیکو و تعریف و تمجید از همسرش نیازهای عاطفی او را برآورده سازد. مقداری از وقت خود را به او اختصاص دهد و با خوشرویی در منزل رفتار کند. عبد الله بن عمر (رض) از رسول الله (ص) روایت کرده است که فرمود:” ای عبد الله، شنیده ام که روزها روزه می گیری و شب ها شب زنده داری می کنی؟ عبد الله گفت: گفتم، بلی یا رسول الله. پیامبر فرمود: این کار را انجام مده، بعضی روزها روزه بگیر و بعضی روزها نگیر، هم شب زنده داری کن و هم بخواب. تو در ازای بدنت مسئول هستی، در ازای چشمانت مسئول هستی، و همسرت نیز حقی بر گردن تو دارد”.{به روایت بخاری} در حدیث دیگری از رسول الله (ص) روایت شده است که فرمود: در آلت تناسلی شما نیز صدقه وجود دارد. گفتند:”یا رسول الله، آیا دچار شهوت می شویم و پاداش می گیریم؟ فرمود: آیا ندیدید که اگر آن را در راه حرام به کار برید گناه کرده اید؟ از این رو اگر در راه حلال از آن استفاده کنید، پاداش می گیرید. {به روایت مسلم}
۷ـ با هم نشینی با همسرانتان و خوشرفتاری و خوشحال ساختن دلهایشان شوهر خوبی برای آنها باشید. عقبه بن عامر (رض) روایت کرده که پیامبر اکرم (ص) فرمود:” هر چیزی که مرد خود را با آن سرگرم کند، باطل است، جز تربیت اسب، تیراندازی و شوخی با همسر. {به روایت ابو داود و ترمذی}
کسی که به تو خدمت می کند، برای تو آشپزی می کند، لباست را می شوید، با ورود تو به منزل خوشحال می شود، فرزندانت را تربیت می کند، و در طول زندگی به امور تو می پردازد این حق را بر گردن تو دارد که با او خوش اخلاق و خوش رفتار باشی.
رسول الله (ص) در این زمینه سرمشق نیکویی برای ما هستند، ایشان برای اینکه حضرت عایشه را شادمان سازد با او مسابقه می دادند و برای اینکه دلش را به دست آورند او را به اسم عایش صدا می زدند. با او هم صحبت می شدند و برخی داستان ها را برای او روایت می کردند. در برخی امور با همسرانش مشورت می کردند به طور مثال در صلح حدیبیه با ام سلمه مشورت کردند.
۸ـ تحمل اذیت و آزارش او و شکیبایی در قبال او. مسیر زندگی و کثرت امور دنیوی باعث می شود که فرد مانند هر انسانی که خداوند متعال در آن ضعف و نقصی قرار داده است از دست شوهرش ناراحت شود. ناراحتی را باید جز در امر اخرت تحمل کرد کرد. ترک نماز و روزه قابل تحمل نیست، اما منظور ما در روزهایی از ماه است که زن دچار افسردگی می شود. حتی همسران پیامبر (ص) برخی اوقات رفتارهایی می کردند که مسلتزم بردباری و گذشت بود.
۹ـ حفاظت از اموال زن و عدم دست یازی به آن جز در صورتی که خودش اجازه دهد. گاهی زنان از طریق ارث، هدایا یا مزدی که ماهانه به خاطر کار کردن دریافت می کنند، به اموالی دست می یابند. بنابر این از تعرض به اموال او چه آشکارا چه پنهانی یا با وعده و وعید جز به رضایت او بپرهیز. خداوند متعال می فرماید: “و اگر چیزی از آن را از روی رضایت به شما بخشیدند، آن را بخورید”. رسول الله (ص) امانتدار اموال همسرش ـ خدیجه ـ بود و تنها به اندازه حقی که در آن داشت از آن بر می داشت برای گرفتن رضایتش از خشم و غضب استفاده نمی کرد. خداوند عزوجل از گرفتن مهریه ای که مورد طمع و از مال همسر است هشدار داده و فرموده است:”اگر خواستید همسر دیگری اختیار کنید و به یکی از آنها مالی داده اید از آن بر ندارید آیا به او بهتان می زنید و گناه بزرگی مرتکب می شوید (تا از آن استفاده کنید) چگونه از آن بر می دارید در حالی که با هم پیوند (زناشویی) بستید و از یکدیگر عهد محکم گرفتید (به مال همسرت که برای کسب آن سختی کشیده ای، کاری نداشته باش).
گرفتن مال از او با قوامیت تو منافات دارد و نفقه دادن به او بر تو واجب است حتی اگر به تو بی نیاز باشد. باید به کسی که با اموال همسران خود به ساخت مسکن مبادرت می ورزند و با آنها به نام خود سرمایه گذاری می کنند، هشدار داد. این اموال از آنجایی که به ناحق و بدون اجازه صاحبش مصرف شده، حرام است.
۱۰ـ از حقوق همسرانی که شوهرانشان چند همسر اختیار می کنند این است که بین آنها چه در ماندن در کنار آنها و چه در دادن نفقه عدالت را برقرار سازند؛ زیرا خداوند به عدل و احسان دعوت می کند. (برخی از شوهران به برخی از همسران خود رغبت نشان می دهند که رسول اکرم (ص) نسبت آن نهی کرده و فرموده است:”هر کس دو زن داشته باشد و به یکی از آنها رغبت نشان دهد در روز قیامت در حالی که یک سمت صورتش کج شده است، برانگیخته می شود.{به روایت احمد}
رسول الله (ص) هنگامی که می خواستند به سفری بروند بین همسران خود قرعه کشی می کردند، قرعه به نام هر کدام که می افتاد او را با خود می بردند. ایشان حتی در بستر بیماری که به خاطر آن بیماری وفات یافتند بین همسران خود عدالت را رعایت می کردند تا اینکه همسرانش اجازه دادند که روزهای آخر زندگی در منزل حضرت عایشه بمانند. معاذ بن جبل (رض) دارای دو همسر بود که در نوبت هر کدام از آنها در خانه دیگری آب هم نمی خورد.
بارپروردگارا! از بین همسران و فرزندانمان نور چشمانی برگزین و ما را امام پرهیزکاران قرار بده. پروردگارا همسران و فرزندانمان را اصلاح کن و در اموال و اولادمان برکت قرار بده، ما را مورد مغفرت و رحمت خویش قرار بده که تو شنوای دانایی. پروردگارا ما و پدر و مادرمان و همه مسلمانان را ببخش و بیامرز، و صلی الله علی نبینا محمد و علی آله و صحبه اجمعین.
ترجمه: ام طه ناوی