ابتدا خصوصیات و ویژگیهای پیامبر صلی الله علیه و سلم:
الله تبارک و تعالی پیامبر ما، محمد صلی الله علیه و سلم را با بسیاری از ویژگیها و صفات بلند مرتبه که او را به وسیله آن بر غیر خود از پیامبران برتری داده و او را از سایر عالمیان جدا کرده، خاص نموده است. که از جمله این ویژگیها عبارتند از:
- رسالت پیامبر صلی الله علیه و سلم برای تمام جن و انس است و جز کسانی که از او پیروی نموده و به رسالت او ایمان آوردهاند ایمان از کسی دیگر پذیرفته نمیشود. الله تعالی میفرماید: ﴿وَمَآ أَرۡسَلۡنَٰکَ إِلَّا کَآفَّهٗ لِّلنَّاسِ بَشِیرٗا وَنَذِیرٗا﴾ [سبأ: ۲۸]. «و ما تو را جز برای تمام مردم که مژده دهنده و ترساننده آنها باشی نفرستادیم» و میفرماید: ﴿تَبَارَکَ ٱلَّذِی نَزَّلَ ٱلۡفُرۡقَانَ عَلَىٰ عَبۡدِهِۦ لِیَکُونَ لِلۡعَٰلَمِینَ نَذِیرًا ١﴾ [الفرقان: ۱]. «با برکت است کسی که فرقان را بر بندهاش نازل فرمود تا برای تمام دنیا ترساننده باشد» ابن عباس رضی الله عنهما میگوید: «العالمین: الجن والإنس» «منظور از عالمین، اجنه و انسان است». و از ابوهریرهس روایت است که پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند: «فُضِّلْتُ عَلَى الْأَنْبِیَاءِ بِسِتٍّ أُعْطِیتُ جَوَامِعَ الْکَلِمِ وَنُصِرْتُ بِالرُّعْبِ وَأُحِلَّتْ لِیَ الْغَنَائِمُ وَجُعِلَتْ لِیَ الْأَرْضُ طَهُورًا وَمَسْجِدًا وَأُرْسِلْتُ إِلَى الْخَلْقِ کَافَّهً وَخُتِمَ بیالنَّبِیُّونَ»[۱] «به وسیله شش چیز بر انبیاء فضیلت یافتم: کاملترین کلامها به من داده شد، به وسیله ترس یاری داده شدم، غنیمتها برای من حلال شد، زمین برای من پاک و مسجد قرار داده شد، به سوی تمام مخلوقات فرستاده شدم و به وسیله من نبوت پایان یافت». امام مسلم در صحیحش از ابوهریرهس روایت میکند که پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند: «وَالَّذِی نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِیَدِهِ لَا یَسْمَعُ بیأَحَدٌ مِنْ هَذِهِ الْأُمَّهِ یَهُودِیٌّ وَلَا نَصْرَانِیٌّ ثُمَّ یَمُوتُ وَلَمْ یُؤْمِنْ بِالَّذِی أُرْسِلْتُ بِهِ إِلَّا کَانَ مِنْ أَصْحَابِ النَّارِ»[۲] «قسم به کسی که نفس محمد در دست اوست هیچ فردی از این مجتمع، یهودی یا نصرانی باشد ممکن نیست دعوت من به آنها برسد، آن را بشنود، سپس بمیرد و به آن ایمان نیاورد مگر اینکه از یاران آتش میباشد».
- او همانگونه که نصوص بر آن دلالت دارد خاتم انبیاء و رسولان است. الله تعالی میفرماید: ﴿مَّا کَانَ مُحَمَّدٌ أَبَآ أَحَدٖ مِّن رِّجَالِکُمۡ وَلَٰکِن رَّسُولَ ٱللَّهِ وَخَاتَمَ ٱلنَّبِیِّۧنَۗ﴾ [الأحزاب: ۴۰]. «محمد پدر هیچ یک از مردان شما نیست بلکه او رسول خدا و خاتم پیامبران است». شیخین از ابوهریرهس روایت میکنند که پیامبر صلی الله علیه و سلم میفرماید: «إِنَّ مَثَلِی وَمَثَلَ الْأَنْبِیَاءِ مِنْ قَبْلِی کَمَثَلِ رَجُلٍ بَنَى بَیْتًا فَأَحْسَنَهُ وَأَجْمَلَهُ إِلَّا مَوْضِعَ لَبِنَهٍ مِنْ زَاوِیَهٍ فَجَعَلَ النَّاسُ یَطُوفُونَ بِهِ وَیَعْجَبُونَ لَهُ وَیَقُولُونَ هَلَّا وُضِعَتْ هَذِهِ اللَّبِنَهُ قَالَ فَأَنَا اللَّبِنَهُ وَأَنَا خَاتِمُ النَّبِیِّینَ»[۳] «مثال من و سایر پیامبران قبل از من، مانند مردی است که خانهای زیبا و کامل بسازد مگر اینکه در گوشهای، جای یک خشت را خالی بگذارد. مردم، اطراف آن دور میزنند و با تعجب میگویند: آیا این یک خشت، گذاشته نمیشود؟ نبی اکرم صلی الله علیه وسلم فرمود: من همان یک خشت و خاتم پیامبران هستم». بر اساس این نصوص امت گذشته و آینده بر این عقیده اجماع دارند همانگونه که بر تکفیر کسی که ادعای پیامبری بعد از او صلی الله علیه و سلم را بنماید، و بر کشتن کسی که ادعای آن را دارد و بر آن اصرار میورزد، اجماع دارند. آلوسی میگوید: «وکونه صلی الله علیه وسلم خاتم النبیین مما نطق به الکتاب، وصدعت به السنه، وأجمعت علیه الأمه، فیکفر مدعی خلافه ویقتل إن أصر» «بر اینکه او صلی الله علیه و سلم خاتم پیامبران است، کتاب به آن ناطق، سنت به آن حاکم و امت بر آن اجماع دارند و کسی که بعد از او مدعی نبوت است را تکفیر میکنند و اگر بر ادعای خود اصرار ورزد، کشته میشود».
- خداوند او را با بزرگترین معجزه و آشکارترین نشانه که قرآن عظیم است تأیید کرده است. کلام خدا از هرگونه تغییر و تبدیلی مصون است و در میان امت تا زمانیکه خداوند بر بلند کردن آن به سوی خود اجازه میدهد، باقی میماند. الله تعالی میفرماید: ﴿قُل لَّئِنِ ٱجۡتَمَعَتِ ٱلۡإِنسُ وَٱلۡجِنُّ عَلَىٰٓ أَن یَأۡتُواْ بِمِثۡلِ هَٰذَا ٱلۡقُرۡءَانِ لَا یَأۡتُونَ بِمِثۡلِهِۦ وَلَوۡ کَانَ بَعۡضُهُمۡ لِبَعۡضٖ ظَهِیرٗا ٨٨﴾ [الإسراء: ۸۸]. «بگو اگر انس و جن گرد آیند بر آنکه مثل این قرآن آورند، هرگز نمیتوانند مثلش را بیاورند و اگر چه یاور یکدیگر باشند» و میفرماید: ﴿أَوَ لَمۡ یَکۡفِهِمۡ أَنَّآ أَنزَلۡنَا عَلَیۡکَ ٱلۡکِتَٰبَ یُتۡلَىٰ عَلَیۡهِمۡۚ إِنَّ فِی ذَٰلِکَ لَرَحۡمَهٗ وَذِکۡرَىٰ لِقَوۡمٖ یُؤۡمِنُونَ ۵١﴾ [العنکبوت: ۵۱]. «آیا برای آنها بس نیست که این کتاب را که بر آنان خوانده میشود بر تو فرستادهایم؟ در حقیقت در این برای مردمی که ایمان دارند رحمت و یادآوری است». و در صحیحین از ابوهریرهس روایت میکنند که پیامبر صلی الله علیه وسلم میفرماید: «مَا مِنْ الْأَنْبِیَاءِ نَبِیٌّ إِلَّا أُعْطِیَ مَا مِثْلهُ آمَنَ عَلَیْهِ الْبَشَرُ وَإِنَّمَا کَانَ الَّذِی أُوتِیتُ وَحْیًا أَوْحَاهُ اللَّهُ إِلَیَّ فَأَرْجُو أَنْ أَکُونَ أَکْثَرَهُمْ تَابِعًا یَوْمَ الْقِیَامَهِ»[۴] «به هر یک از پیامبران، معجزهای عطا شده است که مردم به آن، ایمان بیاورند. و آنچه به من عنایت شده، وحی است که خداوند بسوی من فرستاده است. پس امیدوارم که روز قیامت، از سایر پیامبران، پیروان بیشتری داشته باشم».
- امت او بهترین امتها و بیشترین افراد اهل بهشت هستند. الله تعالی میفرماید: ﴿کُنتُمۡ خَیۡرَ أُمَّهٍ أُخۡرِجَتۡ لِلنَّاسِ تَأۡمُرُونَ بِٱلۡمَعۡرُوفِ وَتَنۡهَوۡنَ عَنِ ٱلۡمُنکَرِ وَتُؤۡمِنُونَ بِٱللَّهِۗ﴾ [آل عمران: ۱۱۰]. «شما بهترین امتی هستید که برای مردم پدید آورده شده است به معروف امر میکنید و از منکر و ناپسند نهی مینمایید و به خداوند ایمان دارید». از معاویه بن حیده قشیریس روایت است که از پیامبر صلی الله علیه وسلم در مورد این آیه ﴿کُنتُمۡ خَیۡرَ أُمَّهٍ أُخۡرِجَتۡ لِلنَّاسِ﴾ شنیده که فرمودند: «إِنَّکُمْ تُتِمُّونَ سَبْعِینَ أُمَّهً أَنْتُمْ خَیْرُهَا وَأَکْرَمُهَا عَلَى اللَّهِ»[۵] «شما تمام کننده هفتاد امت هستید که از همه آنها بهتر، و گرامیترین آنها نزد خداوند میباشید». و در صحیحین از عبدالله بن مسعود روایت است که گفتند: «کُنَّا مَعَ النَّبِیِّ فِی قُبَّهٍ فَقَالَ أَتَرْضَوْنَ أَنْ تَکُونُوا رُبُعَ أَهْلِ الْجَنَّهِ قُلْنَا نَعَمْ قَالَ أَتَرْضَوْنَ أَنْ تَکُونُوا ثُلُثَ أَهْلِ الْجَنَّهِ قُلْنَا نَعَمْ قَالَ أَتَرْضَوْنَ أَنْ تَکُونُوا شَطْرَ أَهْلِ الْجَنَّهِ قُلْنَا نَعَمْ قَالَ وَالَّذِی نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِیَدِهِ إِنِّی لَأَرْجُو أَنْ تَکُونُوا نِصْفَ أَهْلِ الْجَنَّهِ وَذَلِکَ أَنَّ الْجَنَّهَ لَا یَدْخُلُهَا إِلَّا نَفْسٌ مُسْلِمَهٌ وَمَا أَنْتُمْ فِی أَهْلِ الشِّرْکِ إِلَّا کَالشَّعْرَهِ الْبَیْضَاءِ فِی جِلْدِ الثَّوْرِ الْأَسْوَدِ أَوْ کَالشَّعْرَهِ السَّوْدَاءِ فِی جِلْدِ الثَّوْرِ الْأَحْمَرِ»[۶] «با پیامبر صلی الله علیه وسلم در خانهای نشسته بودیم. فرمود: آیا راضی هستید که یک چهارم اهل بهشت از شما باشد؟ گفتیم: بلی. سپس پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: آیا راضی هستید که یک سوم اهل بهشت شما باشید؟ گفتیم: بلی. فرمود:راضی هستید که نصف اهل بهشت شما باشید؟ گفتیم: بلی. فرمود: قسم به کسی که جان محمد در دست اوست امیدوارم که نصف اهل بهشت از شما باشد چون جز افرادی که ایمان دارند کسی وارد بهشت نمیشود و شما در میان مشرکان مانند موی سفیدی در پوست یک گاو سیاه یا مانند یک موی سیاه در پوست یک گاو قرمز هستید.»
- او سرور فرزندان آدم روز قیامت است. از ابوهریرهس روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «أَنَا سَیِّدُ وَلَدِ آدَمَ یَوْمَ الْقِیَامَهِ وَأَوَّلُ مَنْ یَنْشَقُّ عَنْهُ الْقَبْرُ وَأَوَّلُ شَافِعٍ وَأَوَّلُ مُشَفَّعٍ»[۷] «من روز قیامت سرور فرزندان آدم و اولین کسی هستم که قبرش شکافته میشود و اولین شفاعت کننده و اولین کسی هستم که شفاعتش پذیرفته میشود».
[۱] أخرجه مسلم برقم (۵۲۳).
[۲] أخرجه مسلم برقم (۱۵۳).
[۳] صحیح البخاری برقم (۳۵۳۵)، ومسلم برقم (۲۲۸۶)، واللفظ للبخاری.
[۴] صحیح البخاری برقم (۴۹۸۱)، ومسلم برقم (۱۵۲).
[۵] أخرجه أحمد فی المسند : ۴ / ۴۴۷، والترمذی وقال حدیث حسن، والترمذی : ۵ / ۲۲۶، برقم (۳۰۰۱)، والحاکم وصححه ووافقه الذهبی.
[۶] صحیح البخاری برقم (۶۵۲۸)، ومسلم برقم (۲۲۱).
[۷] أخرجه مسلم برقم (۲۲۷۸)، وأبو داود : ۵ / ۳۸، برقم (۴۶۷۳).