ویژگی های شوهر مناسب

شریعت اسلام ویژگی های ضروری مرد مناسب برای برگزیدن توسط سرپرست زن بعنوان شوهر او را چنین بیان می دارد:

۱- دینداری: وقتی یک مسلمان از دین خود اطلاع داشته و اوامر و نواهی آن را رعایت نموده و آراسته به اخلاق اسلامی است، پایبند به آداب و دستورات دینی بوده، از خود و خانواده اش محافظت می کند و آنان را از شبهات پاس می دارد، و در مودر آنان پروای خدا را داشته و در تمام اعمالش تقوای او را دارد. چنین مسلمانی در صورت دوست داشتن همسرش او را گرامی می دارد، و اگر از او خوشش نیامد به او ستم روا نمی دارد. چرا که پایبند کتاب خدایش است که می فرماید: {فإمساک بمعروف أو تسریح بإحسان} [بقره: ۲۲۹] یعنی: « پس از آن یا [باید زن را] بخوبى نگاه داشتن یا بشایستگى آزاد کردن.» کما آنکه می داند که زن او یک انسان است و معصوم از گناه و اشتباه نیست و احتمال وجود برخی موارد را در وی می دهد که شاید باب طبع وی نباشد و از آن درمی گذرد. پیامبر صلى الله علیه و سلم می فرماید: (لا یَفْرَکُ مؤمن مؤمنه (أی: لا یبغضها)، إن کره منها خلقًا، رضی منها آخر) یعنی: «مرد مؤمن زن مؤمن را دشمن نمی دارد، چنانچه یکی از اخلاق های وی را ناپسند دارد، اخلاق دیگری از وی را بپسندد.» [مسلم]

اسلام تأکید بسیاری برای نهادن شرط دینداری برای مرد مورد نظر و نیز بر اهمیت این شرط  دارد.

چنانچه پیامبر اکرم صلی الله علیه و سلم در داستان زیر اینگونه توجه ما را به مسأله جلب می نماید: { مر رجل علیه، فقال صلى الله علیه وسلم: (ما تقولون فی هذا؟) قالوا: هذا حریّ إن خطب أن ینکح، وإن شفع أن یشفع، وإن قال أن یسمع. ثم سکت، فمر رجل من فقراء المسلمین، فقال صلى الله علیه وسلم: (ما تقولون فی هذا؟) قالوا: هذا حری إن خطب ألا ینکح، وإن شفع ألا یشفع، وإن قال ألا یسمع. فقال صلى الله علیه وسلم: (هذا خیر من ملء الأرض مثل هذا)} یعنی: «مردی از کنار پیامبر صلی الله علیه و سلم گذشت، آن حضرت صلی الله علیه و سلم فرمود: نظر شما در مورد این شخص چیست؟
گفتند: برایش شایسته است که هر گاه خواستگاری کند به نکاح داده شود، و چون شفاعت کسی را کند، شفاعتش قبول شود. رسول الله صلی الله علیه و سلم  سکوت نمودند.
این بار مردی از فقرای مسلمین از آن جا گذشت، رسول الله صلی الله علیه و سلم  فرمود: نظرتان در باره ی این شخص چیست؟
گفتند: این سزاوار است که چون خواستگاری کند، به نکاح داده نشود، و چون شفاعت کند شفاعتش قبول نشود و اگر سخن بگوید سخنش شنیده نشود.
رسول الله صلی الله علیه و سلم  فرمودند: این مرد بهتر از آن است اگر چه روی زمین پر از امثال او باشد.» [بخاری]

۲- خوش خلقی: زنی که صاحب شوهری با اخلاق نیک می گردد، در حقیقت به مردی که از لحاظ ایمانی کامل تر از دیگران دست یافته است. پیامبر صلى الله علیه و سلم می فرماید: (أکمل المؤمنین إیمانًا أحسنهم خلقًا، وخیارکم خیارکم لنسائهم) یعنی: «کاملترین مؤمنان از روی ایمان کسی است که اخلاقش بهتر باشد، و بهترین شما، بهترین شما با زنان شان هستند.» [ترمذی، وابن حبان]

پیامبر خدا صلى الله علیه و سلم به انتخاب شخصی که دارای اخلاق نیکو است ارشاد نموده و می فرماید: (إذا جاءکم من ترضون دینه وخلقه، فأنکحوه، إلا تفعلوا تکن فتنه فی الأرض وفساد) یعنی: «هرگاه مردی نزدتان آمد که از دین و اخلاق وی راضی بودید، به ازدواجش درآورید. اگر چنان نکنید، در زمین فتنه و فساد برپا می شود.» گفتند: یا رسول الله، و حتی اگر موردی هم داشته باشد؟ (یعنی اگر رتبه ی اجتماعی پایین و فقر مادی یا چیزی مانند آن داشته باشد چه؟) پیامبر صلى الله علیه و سلم فرمود: (إذا جاءکم من ترضون دینه وخلقه فأنکحوه) (ثلاث مرات) یعنی: «هرگاه کسی آمد که از دین و اخلاق وی راضی بودید، به ازدواجش درآورید.» و سه مرتبه گفته اش را تکرار فرمود. [ترمذی]

انسان خوشرفتار در مورد همسرش انصاف را مراعات نموده و حقوق وی را به رسمیت می شناسد. در کارهای دین و دنیا کمکش نموده و پیوسته وی را به سوی خیر و نیکی فراخوانده و از بدی و شر او را بازمی دارد. مرد خوش رفتار همسرش را نمی آزارد و گفتار زشت و ناروا یا سخن ناپسندی را که به حیا و ناموس وی خدشه ای وارد سازد یا دشنامی را که زشتی آن به حرمت و مقام وی توهین نموده و کرامتش را کوچک شمارد بر زبان نمی آورد.

مهر و عاطفه از نتایج اخلاق زیباست. یک زن باید شوهری داشته باشد که در ناتوانی هایش با مهربانی برخورد نموده، رنجش خاطرش را مرهم نهاده و به او لبخند زده و با دیدنش شاد شده و در صورتی که در حقش نیکی نمود از او تشکر کرده و تلافی نماید. کسی که گذشت داشته و از کوتاهی هایش درگذشته و او را ببخشد. چرا که خاطر زن نیک رفتار تنها با سخنی شیرین آرام می گیرد.

از جمله مهم ترین نشانه های نیک رفتاری در بحث ازدواج آن است که مرد همسرش را فریب ندهد؛ یعنی عمداً عیب خود را نهان نداشته و خود را غیر از آنچه هست نشان ندهد؛ مثلاً اصل و نسب پایین، فقر و تنگدستی بسیار، سن و سال زیاد، ازدواج سابق یا کنونی، نداشتن تحصیلات و غیره را از شریک زندگی اش مخفی ندارد. یا آنکه بواسطه ی برخی شیوه و ابزارهای زیبایی خود را زیباتر یا جوان تر از سن واقعی اش نشان ندهد.

نتیجه آن که تغییر و فریبکاری جزو اخلاق اسلامی نبوده و شرعاً حرام است. پیامبر صلى الله علیه و سلم در این باره چنین می فرماید: (من غش، فلیس منا) یعنی: «آنکه خیانت کند از ما نیست.» [مسلم] همچنین آن حضرت صلى الله علیه و سلم می فرماید: (کبرتْ خیانه أن تحدث أخاک بحدیث، هو لک مصدِّق، وأنت له کاذب) یعنی: « چه خیانتی بزرگ تر از آنکه در سخن خویش با برادرت دروغ بگویی؟ او ترا باور داشته و تو با وی دروغ گفته باشی!» [احمد و ابوداود و طبرانی]

۳- آمادگی و مسئولیت پذیری: یک مرد باید توان پذیرش مسئولیت های ازدواج و مشکلات نفقه و مسائل زناشویی را داشته باشد. پیامبر صلى الله علیه و سلم می فرماید: (یا معشر الشباب، من استطاع منکم الباءه فلیتزوج…) یعنی: «ای جماعت جوانان! هرکس از شما که آمادگی ازدواج را داشته باشد باید که ازدواج نماید، …» [متفق علیه]  فردی که از عهده ی مخارج خویش و خانواده اش برنمی آید، اشخاص تحت سرپرستی اش را تباه گردانیده و خویش و خانواده اش را در معرض احتیاج و سؤال از دیگران قرار می دهد.

همچنین کسی که توان برآوردن مسائل زناشویی را نداشته باشد، نمی تواند از عهده ی پارسا و عفیف داشتن همسرش برآمده و امیدی به بچه دارشدن آنان نخواهد بود. بلکه پیامبر بزرگوار اسلام صلی الله علیه و سلم بیان داشته اند که: (لا ضرر ولا ضرار) یعنی: « زیان رساندن و متحمل ضرر شدن جایز نیست.» [احمد و ابن ماجه]

۴- کفایت و همسنگ بودن: واقعیت اینست که معمولاً جز در صورت وجود برابری و هم کفو بودن زوجین خیر و صلاح زندگی آنان به سامان نخواهد رسید. بلکه در شرایطی که زوجین متناسب و درخور هم نباشند، رابطه ی زن و شوهری آنان دیری نپاییده و ارتباط و علاقه یشان از هم می گسلد و بزودی کار به جدایی و یا سردی روابط می انجامد که البته آن زمان اهداف اجتماعی ازدواج و نتایج مورد نظر آن حاصل نمی گردد.

در برخی احادیث نبوی به اهمیت وجود برابری و تناسب میان زوجین موقع ازدواج اشاره شده و از جمله در حدیثی که از حضرت علی -رضی الله عنه- نقل شده، پیامبر صلى الله علیه و سلم به او فرموده اند: (ثلاث لا تؤخرهن: الصلاه إذا أتت، والجنازه إذا حضرت، والأیم إذا وجدت کفؤًا) یعنی: «در سه چیز تأخیر جایز نیست: نمازی که وقتش برسد، جنازه ای که حاضر شود و زنی که با شما هم کفو باشد.» [ترمذی و حاکم]، همچنین از حضرت عایشه -رضی الله عنها- روایت شده که رسول الله صلى الله علیه و سلم فرموده اند: (تخیروا لنطفکم، وأنکحوا الأکفاء) یعنی: «برای نطفه های تان دست به گزینش زده و همسنگ ها را به نکاح درآورید.» [ابن ماجه – این روایت ضعیف است]، و نیز در برخی دیگر از احادیث نیز به این مهم اشاره شده است.

على رغم ضعف بسیاری از احادیث (ضعف ثبوت آنها)  حول و حوش این موضوع، همگی آن ها بر توجه به همسنگ و کفو بودن طرفین در ازدواج تاکید نموده و آن را یکی از دلایل ازدواج موفق می دانند. برخی افراد از مفهوم کفایت یا همسنگی درک محدودی داشته و آن را به دارایی و ثروت فراوان، مقام و منصب بالا یا انتساب به قشر خاصی از اشخاص که تنها با آنان ازدواج نمایند یا صاحبان مشاغل همتراز و همکار خود تعبیر می نمایند، ولی ابتدائاً و قبل از هر چیز بهتر است به همسنگ بودن درباره ی دین توجه شود.