وسوسه در ایمان

«عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ رضی الله عنه عَنْ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: قَالَ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ: إِنَّ أُمَّتَکَ لَا یَزَالُونَ یَقُولُونَ: مَا کَذَا؟ مَا کَذَا؟ حَتَّى یَقُولُوا: هَذَا اللهُ، خَلَقَ الْخَلْقَ، فَمَنْ خَلَقَ اللهَ؟».

از انس بن مالک رضی الله عنه از پیامبر صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ روایت شده است که فرمودند:
خداوند متعال می‌فرماید: «(ای محمد!) در میان امتت گروهی هستند [که شیطان آن‌ها را وسوسه می‌کند به طوری که] همیشه می‌گویند: چه کسی این و آن را آفریده است و چه طور چنین و چنان شد؟ [و این را ادامه می‌دهند] تا [جایی که] می‌گویند: این خداست که همه‌ی مخلوقات را آفریده است، پس چه کسی خدا را آفریده است؟»

از ابوهریره رضی الله عنه روایت شده است که گفت: «گروهی نزد پیامبر صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ آمدند و عرض کردند: ای پیامبر خدا! به دل‌مان چیزهایی خطور می‌کند و ما را وسوسه می‌کند که برای هرکدام از ما سخت است که آن را به زبان بیاورد؛
پیامبر صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فرمودند: آن را در درون داشتیـــد، ولی به زبان نیاوردید؟
جواب دادند: بله؛ فرمودند: این نشانه‌ی کمال ایمان است».

در روایات دیگری چنین آمده است: از پیامبر صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ در باره‌ی این وسوسه (فکرکردن در باره‌ی ذات خدا) سؤال شد و پیامبر صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فرمودند: «اگر کسی در دلش در این زمینه وسوسه ایجاد شد، به خدا پناه ببرد و بگوید: «آمنت بالله» و در روایتی دیگر آمده است که بگوید: «آمنت بالله ورسوله»؛ در روایت دیگر فرمودند: «به خدا پناه ببرد و از آن دست بردارد».

امام نووی می‌فرماید: «احادیث واردشدده در این زمینه به این اشاره دارند که ترس از مطرح‌کردن و به زبان‌آوردن سخن درباره‌ی ذات خدا جدا از اعتقاد به آن، نشانه‌ی کمال ایمان است».

گفته‌اند: شیطان از وسوسه به عنوان وسیله‌ای برای منحرف‌کردن کسانی استفاده می‌کند که از گمراه‌کردن‌شان با وسایل دیگر مأیوس شده باشد. او با کافر هرگونه که بخواهد برخورد و بازی می‌کند و نیازی به وسوسه‌ی او ندارد. بنابراین، به قول قاضی عیاض ایجاد وسوسه به خلوص ایمان مرتبط است یا به عبارت دیگر: وسوسه، علامت ایمان محض است.