وجوب پیروی از منهج سلف (۲)

دلایلی از سنت نبوی:

۱- از ابوموسی روایت است که رسول خدا فرمودند: «النُّجُومُ أَمَنَهٌ لِلسَّمَاءِ، فَإِذَا ذَهَبَتِ النُّجُومُ أَتَى السَّمَاءَ مَا تُوعَدُ، وَأَنَا أَمَنَهٌ لِأَصْحَابِی، فَإِذَا ذَهَبْتُ أَتَى أَصْحَابِی مَا یُوعَدُونَ، وَأَصْحَابِی أَمَنَهٌ لِأُمَّتِی، فَإِذَا ذَهَبَ أَصْحَابِی أَتَى أُمَّتِی مَا یُوعَدُونَ»[۱]: «ستارگان حافظ و سبب امنیت آسمان هستند و هرگاه از بین روند آنچه به آسمان وعده داده شده، خواهد آمد. و من حافظ و سپر اصحابم (در برابر فتنه­ها و جنگ­ها) هستم. و هرگاه از میان آنان روم، وعده­هایی که به آنان داده شده خواهد آمد. و اصحاب من حافظ و سپری برای امت من هستند که هرگاه از میان امت روند، آنچه بر امتم وعده داده شده خواهد آمد.»

ابن قیم رحمه­ الله می­ گوید: «استدلال به حدیث از این جهت است که: رسول الله صلی الله علیه و سلم نسبت اصحابش به کسانِ پس از ایشان را همچون نسبت خود به اصحابش و نسبت ستارگان به آسمان معرفی می­کند. آشکار است که این تشبیه وجوب اقتدا و پیروی امت از آنها را می­رساند. چنانکه آنان از پیامبرشان پیروی کرده و به او اقتدا کردند و همچون رهیابی ساکنان زمین توسط ستارگان؛ و رسول خدا در این حدیث باقی بودن آنها در میان امت را سبب امنیت آنها و حفظ از شر و اسباب آن معرفی می­کند. اما اگر بر فرض جایز بود که صحابه در آنچه فتوا می­ دهند دچار اشتباه و خطا شوند و کسانی که پس از آنها می­آیند بر مبنای حق فتوا دهند، در این صورت کسانِ پس از آنها که بر مبنای حق فتوا می­دادند، حافظ صحابه و سپری برای آنها بودند که این امر محال است.»[۲]

۲- رسول خدا فرمودند:«خَیْرُ النَّاسِ قَرْنِی، ثُمَّ الَّذِینَ یَلُونَهُمْ، ثُمَّ الَّذِینَ یَلُونَهُمْ»[۳]: «بهترین مردم نسلی هستند که در زمان من زندگی می­کنند سپس کسانی که پس از آنها می­ آیند، سپس کسانی که بعد از آنها می ­آیند.»

۳- از عرباض بن ساریه روایت است که: رسول الله مارا چنان موعظه­ا ی نمود که در اثر آن قلب­ها به لرزه آمده و چشم­ها گریان شدند، پس گفتیم: ای رسول خدا، گویا که این موعظه وداع بود، پس ما را سفارش کن. رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: «أُوصِیکُمْ بِتَقْوَى اللهِ وَالسَّمْعِ وَالطَّاعَهِ وَإِنْ تَأَمَّرَ عَلَیْکُمْ عَبْدٌ وَإِنَّهُ مَنْ یَعِشْ مِنْکُمْ فَسَیَرَى اخْتِلَافًا کَثِیرًا، فَعَلَیْکُمْ بِسُنَّتِی وَسُنَّهِ الْخُلَفَاءِ الرَّاشِدِینَ الْمَهْدِیِّینَ عَضُّوا عَلَیْهَا بِالنَّوَاجِذِ وَإِیَّاکُمْ وَمُحْدَثَاتِ الْأُمُورِ فَإِنَّ کُلَّ بِدْعَهٍ ضَلَالَهٌ»[۴]: «شما را به تقوای الهی و شنیدن و اطاعت کردن از امیر توصیه می­کنم، هرچند امیری که بر شما معین شده، برده­ای باشد. بدانید هریک از شما که زندگی کند شاهد اختلافات زیادی خواهد بود، پس بر شماست که سنت من و راه و روش خلفای هدایت یافته هدایتگر پس از من را برخود لازم بگیرد و به آنها با دندان­های پیشین محکم چنگ زنید؛ و بر حذر باشید از امور نو پیدایی (در دین) که هر بدعتی (در دین) گمراهی است.»

این دو حدیث بیانگر فضل صحابه و کسانی است که از آنها به نیکویی پیروی کردند. و بر این دلالت دارد که راه و روش آنها، همان راه نجات از فتنه­ ها و اختلاف است. و این خود بر لزوم پیروی از آن و عمل بر مبنای آن دلالت می­ کند.

 

[۱] – مسلم: ۶۴۶۶

[۲] – اعلام الموقعین: ۴/۱۳۷

[۳] – مسند احمد: ۳۵۹۴؛ بخاری:  ۶۰۶۵؛ مسلم:  ۲۵۳۳

[۴] – مسند احمد: ۴/۱۲۶- ۱۲۷، ابوداوود: ۴۶۰۷، ترمذی: ۲۶۷۶، دارمی: ۹۵؛ آلبانی در صحیح الجامع: ۲۵۴۹ آن­را صحیح دانسته است.