چون او با من دشمن است من هم در فکر دشمنی با او هستم؛ چرا در نبودم از من غیبت میکند پس غیبت کردن از او برایم هیچ اشکالی ندارد. تا زمانیکه او با من صحبت نکند من هم با او صحبت نخواهم کرد.
این جملات را وقتی به زبان میآوریم که دیگران با ما بدی کنند و یا پشت سرمان حرفی بزند که طبق میلمان نباشد.
یا چنین کسانیکه شخصیتشان شاکی، منفی و عیبجو است با به نمایشگذاشتن مشکلات رفتاری خود، ما را نیز به مقابله به مثل و موضعگیری همسان به چالش بکشند و در همان مردابی که خود گرفتار هستند، گرفتار کنند.
و اما آیا تا کنون با خود اندیشیدهایم اگر کسانی هستند که در رابطه با ما بد میاندیشند و یا بد میگویند نباید آشفته شویم و زود از کوره در بریم و خلاصه آنکه ما هم مثل آنها شویم با بروز همان رفتار و شخصیت نامطلوبی که ابتداءً به سبب همان تحریک شدهایم؛ نباید عملکرد نامناسب دیگران در طرز فکر و نوع نگرش و نحوه تصمیمگیریهای ما دخیل باشد و یا نوع آنرا تعیین کند.
اگر «هر چه او کند من هم همان را خواهم کرد» را به عنوان یک اصل در زندگی پیاده کنیم رنگ آرامش و آسایش را نخواهیم دید و نفرت و حسادت و پریشانی در وجود و نهاد ما ریشه میدواند؛ این شیوه تفکـر از زبان شریعت نیز نکوهش شده است.
پیامبر صلیالله علیه و سلم فرموده است: «لَا تَکُونُوا إمَّعهً، تَقولونَ: إن أحسَنَ الناسُ أحسَنّا، و إن ظَلَمُوا ظَلَمنا! و لکنْ وَطِّنُوا أنفُسَکُم إن أحسَنَ الناسُ أن تُحسِنُوا، و إن أساؤوا أن لا تَظلِمُوا»؛ دنبالهرو و بىاراده نباشید که بگویید: اگر مردم خوبى کردند ما هم خوبى مىکنیم و اگر ظلم کردند ما هم ظلم مىکنیم. بلکه خود را به این خصلت عادت دهید، اگر مردم خوبى کردند شما خوبى کنید و اگر بدى کردند شما ظلم نکنید.
چون همیشه افرادی که از لحاظ رفتاری و شخصیتی مشکل دارند به دنبال بدگویی از دیگران و تخریب افراد هستند و البته ”حسادت را نیز در این باب سهمی است.“
در دنیایی که نگرشها و طبایع بشری متفاوت هستند، نباید انتظار داشت همه فرشتهگونه و طبق انتظار ما رفتار کنند.
به جای حرصخوردن و پریشانی برای بدرفتاریها و تحرکات منفی دیگران بهتر است همان انرژی و نیرو را در مسیر تعالی و پیشرفت خود بکار ببریم تا هر که خشنود میشود راضیتر گردد و آنکه حسادت میورزد حسابش با خودش.
و اما اگر بخواهیم احساس بهتری به ما دست دهد یک گام فراتر بگذاریم و کسانی را که در پی تحقیر و بدگویی ما هستند ببخشیم و در مقابل بدیهای آنان نیکی کنیم.
بخشش اشتباهات دیگران و بدی را با نیکی جواب دادن، ممکن است قدری دشوار و دردناک باشد، اما این طرز برخورد و اندیشهی زیبا آرامش بیپایانی را در پی خواهد داشت.
در آیینهی قرآن نیکی با بدی، دشمن را به دوست بدل میکند: ﴿وَ لَا تَسْتَوِی الْحَسَنَهُ وَ لاَ السَّیِّئَهُ ادْفَعْ بِالَّتی هِیَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذی بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ عَداوَهٌ کَأَنَّهُ وَلِیٌّ حَمیمٌ﴾؛ نیکی با بدی یکسان نیست، پس تو بدیهای مردم را با بهترین شیوه دفع کن تا آن کسی که بین تو و او دشمنی هست، چنان شود که گویی دوستی مهربان است.
و این مقوله زیباست:
«اگر نمیتوانی اشتباهات دیگران را ببخشی از کوچکی روح توست نه از بزرگی اشتباه دیگـران.»
و نیز آنچه را که شاعر عرب زبان میگوید:
أحسن إلی الناس تستعبد قلوبهم /∗/ فطالـما استعبد الإنسانَ إحسـانُ
””به مردم نیکی کن تا دلهایشان را به بردگی بکِشی چرا که نیکی انسان را اسیر خود میگرداند.“
عبدالحکیم ناروئی