هراس از شرک (۴)

امام مسلم از جابر  رضی الله عنه روایت می‌کند که پیامبر خدا صلی الله علیه و سلم فرمود: «هرکسی در حالی نزد خدا برود که با او چیزی را شریک نمی‌کند به بهشت می‌رود و هرکسی در حالی به پیشگاه او برود که به او شرک می‌ورزد به دوزخ می‌رود^[۱]».

جابر ابنُ عبدالله بن عمرو بن حرام انصاری السَّلمی است ایشان صحابی بزرگواری است و احادیث زیادی روایت کرده است، پدرش نیز صحابی است. ایشان و پدرش ب، مناقب و فضایل مشهوری ‌دارند، وی بعد از سال هفتاد در ۹۴ سالگی درحالی که نابینا بود درگذشت^[۲].

گفته‌اش: (هرکسی درحالی نزد خدا برود که به او شرک نمی‌ورزد) قرطبی می‌گوید: «یعنی: هرکسی در حالی نزد خدا برود که در الوهیت برای خدا شریک و انبازی قرار نداده؛ در آفرینش و در عبادت نیز برای او شریکی قائل نبوده است آن‌گونه که در شریعت معلوم است و اهل سنت نیز برآن اجماع دارند. و اگر کسی در این حالت بمیرد حتماً به بهشت خواهد رفت؛ گرچه قبل از آن عذاب‌ها و رنج هایی بکشد و هر کسی بر شرک بمیرد به بهشت نمی‌رود و از رحمت الهی محروم می‌شود و برای همیشه در دوزخ باقی می‌ماند؛ بدون قطع شدن عذاب و این از ضروریات دین است و مسلمین بر آن اجماع کرده‌اند^[۳]».

نووی می‌گوید: «اما اینکه مشرک به دوزخ می‌رود، عام و کلّی است، مشرک وارد دوزخ می‌شود و برای همیشه در آن می‌ماند و در این مورد بین اهل کتاب یهودی، نصرانی، بین بت‌پرستان و سایر کافران از قبیل مرتدین و منکرین صفات فرقی وجود ندارد و نزد اهل حق کافری که از روی عناد کفر می‌ورزد با دیگر کافران فرقی نمی‌کند، همچنین کسی که با دین اسلام مخالفت ورزیده با کسی که به اسلام منتسب شد و سپس به کفر او حکم شده فرقی ندارد.

اما وارد شدن کسی که شرک نورزیده به بهشت قطعی است اما به شرطی که مرتکب گناه کبیره‌ای نشده باشد گناهی که او تا دم مرگ آن را انجام می‌داده است، چنین کسی که بدون شرک و بدون اصرار بر گناه کبیره مرده است همان اول به بهشت می‌رود و اگر مرتکب گناه کبیره‌ای ‌شده و بر آن اصرار می‌ورزیده است تحت مشیت و خواست خداوند است، اگر خداوند او را ببخشد همان اول به بهشت می‌رود و اگر نه در دوزخ عذاب داده می‌شود سپس از آن بیرون آورده می‌شود و وارد بهشت می‌شود^[۴]».

و بعضی دیگر نیز گفته‌اند: «به نفی شرک اکتفا کرد چون نفی شرک مقتضی توحید است و لزوماً مقتضی اثبات رسالت می‌باشد، چون کسی که پیامبران خدا را تکذیب می‌نماید در حقیقت خدا را تکذیب کرده است و هرکسی خدا را تکذیب کند کافر است. مثل این که شما بگویی هرکسی وضو بگیرد نمازش صحیح است، یعنی با سایر شرایط نمازش صحیح است، پس منظور از حدیث هرکسی است که درحال ایمان به همه‌ی آنچه که ایمان آوردن به آن واجب است، بمیرد در جایی که باید ایمان اجمالی و کلی و داشت ایمانش اجمالی باشد و جایی که باید ایمان تفصیلی و جزئی داشت ایمانش تفصیلی باشد^[۵]».

می‌گویم: بعضی از مطالب مربوط به این بحث در فصل فضیلت توحید قبلاً بیان شده‌اند.

مؤلف می‌گوید: «در این حدیث لا إله ‌إلا الله تفسیر شده است، چنان که بخاری در صحیح خود گفته است»^[۶]. لا إله ‌إلا الله به معنی ترک شرک و فقط خدا را عبادت کردن و بیزاری جستن از معبودان باطلی که علاوه بر خدا پرستش می‌شوند، است. چنان که در حدیث گفته شده است». و نیز در این حدیث به فضیلت کسی که از شرک سالم است اشاره شده است^[۷].

 

[۱]-صحیح مسلم ش(۹۳)

[۲]– الاصابه فی تمییز أسماء الصحابه (۱/۴۳۴).

[۳]– المفهم لما أشکل من تلخیص کتاب مسلم أبی العباس قرطبی (۱/۲۹۰).

[۴]– شرح صحیح مسلم نووی (۲/۹۷).

[۵]– فتح الباری (۱/۲۲۸).

[۶] _مسئله ی دهم از مسائل باب

[۷] _ مسئله یازدهم از مسائل باب