راه نجات چه برای بنده و چه برای امت وجود ندارد، جز به آن چیزی که الله متعال به وسیلۀ آن، ایشان را هدایت نصیب میکند. چنانکه الله در حدیث قدسی میفرماید:
«یَا عِبَادِی کُلُّکُمْ ضَالٌّ إِلَّا مَنْ هَدَیْتُهُ فَاسْتَهْدُونِی أَهْدِکُمْ» [صحیح مسلم به روایت ابوذر رضی الله عنه: ۲۵۷۷]
«ای بندگان من، همۀ شما گمراه هستید مگر کسی که من او را هدایت کنم پس هدایت را از من بخواهید تا شما را هدایت کنم».
این حدیث شامل همه اموری است که آنان به خاطر هدایت به آن نیاز دارند. و بدان! اصل و اساس هدایت، علم است.
اولین وصیت که الله متعال مردم را در آغاز زندگی دنیوی آنان به آن توصیه نمود در این فرمودۀ باریتعالی به آن اشاره شده است:
﴿قُلۡنَا ٱهۡبِطُواْ مِنۡهَا جَمِیعٗاۖ فَإِمَّا یَأۡتِیَنَّکُم مِّنِّی هُدٗى فَمَن تَبِعَ هُدَایَ فَلَا خَوۡفٌ عَلَیۡهِمۡ وَلَا هُمۡ یَحۡزَنُونَ٣٨﴾ [البقره: ۳۸].
«گفتیم: همگی از آن (بهشت) فرود آیید! پس هرگاه هدایتی از طرف من برای شما آمد، پس کسانی که از آن پیروی کنند، نه ترسی بر آنان خواهد بود و نه غمگین خواهند شد».
پس هرکس از هدایت الله متعال پیروی کند نه ترسی، نه خوفی و نه غمی خواهد داشت، و نه هم شقی و گمراه خواهد شد. و این ضمانتی است از جانب الله متعال به پیروان هدایت.
علاوه بر این، الله متعال او را از تاریکیها به روشنایی و راههای سلامتی و نجات راهنمایی میکند و از آنچه میترسد نجاتش میدهد. و این وعده صادقانه الهی برای هر فرد مسلمان و تمامی امت مسلمان است.
الله متعال میفرماید:
﴿فَمَنِ ٱتَّبَعَ هُدَایَ فَلَا یَضِلُّ وَلَا یَشۡقَىٰ١٢٣﴾ [طه: ۱۲۳]
«پس هرکس از هدایت من پیروی کند، دیگر نه گمراه میشود و نه بدبخت میشود».
و میفرماید:
﴿إِنَّ هَٰذَا ٱلۡقُرۡءَانَ یَهۡدِی لِلَّتِی هِیَ أَقۡوَمُ﴾ [الإسراء: ۹].
«بیشک این قرآن، به راهی که آن استوارترین راهها است؛ هدایت میکند».
و میفرماید:
﴿یَهۡدِی بِهِ ٱللَّهُ مَنِ ٱتَّبَعَ رِضۡوَٰنَهُۥ سُبُلَ ٱلسَّلَٰمِ وَیُخۡرِجُهُم مِّنَ ٱلظُّلُمَٰتِ إِلَى ٱلنُّورِ بِإِذۡنِهِۦ وَیَهۡدِیهِمۡ إِلَىٰ صِرَٰطٖ مُّسۡتَقِیمٖ١۶﴾ [المائده: ۱۶].
«الله به وسیلۀ آن، کسانی را که از خشنودی او پیروی کنند به راههای سلامت هدایت میکند و به فرمان خود، آنها را از تاریکیها به سوی روشنایی میبرد و آنها را به راه راست هدایت میکند».
قرآن کریم که بزرگترین هدایت و بهترین کتاب است، برای ما نازل شد؛ و محمد صلی الله علیه وسلم که بهترینِ پیامبران مرسل است، برای ما مبعوث گردید که بدون شک بهترین راه هدایت، هدایت آن جناب است. چنانکه در حدیث صحیحی ثابت است که پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم میفرمایند:
«إِنَّ أَحْسَنَ الْهَدْیِ هَدْیُ مُحَمَّدٍ» [صحیح بخاری: ۶۰۹۸]
«بهترین راه هدایت، هدایت محمد صلی الله علیه وسلم است».
و چنانکه الله متعال میفرماید:
﴿إِنَّ هَٰذَا ٱلۡقُرۡءَانَ یَهۡدِی لِلَّتِی هِیَ أَقۡوَمُ﴾ [الإسراء: ۹]
«بیشک این قرآن، به راهی که آن استوارترین راهها است؛ هدایت میکند».
به این خاطر است که امت محمدی بهترین امتی است که از میان مردم پدید آمد، چون هدایت یافتهترین امتها است.
مبنای هدایت بر علم صحیح، و پیروی از خشنودی الله متعال، با طاعت و تصدیق وعدههای او تعالی، و برحذربودن از پیروی شیطان و حزب وی میباشد.
چنانکه الله متعال میفرماید:
﴿وَمِنَ ٱلنَّاسِ مَن یُجَٰدِلُ فِی ٱللَّهِ بِغَیۡرِ عِلۡمٖ وَیَتَّبِعُ کُلَّ شَیۡطَٰنٖ مَّرِیدٖ٣ کُتِبَ عَلَیۡهِ أَنَّهُۥ مَن تَوَلَّاهُ فَأَنَّهُۥ یُضِلُّهُۥ وَیَهۡدِیهِ إِلَىٰ عَذَابِ ٱلسَّعِیرِ۴﴾ [الحج: ۳-۴].
«و بعضی از مردم، بدون (هیچ) علم و دانشی، در (بارۀ) الله به مجادله برمیخیزند، و از هر شیطان سرکشی پیروی میکنند، (در قضای الهی) بر او (شیطان) نوشته شده که هرکس با او دوستی کند، مسلماً او گمراهش میکند، و او را به عذاب سوزان (جهنم) میکشاند».