نماز وتر از دیدگاه اهل‌ سنت

یکی از نمازهایی که اهل‌سنت به آن اهمیت ویژه‌ایی می‌دهند، نماز وتر است. فضایل بیشماری برای این نماز در متون روایی اهل‌سنت ذکر شده است.

نماز وتر سه رکعت است با این تفاوت که احناف هر سه رکعت را با یک سلام می‌گذارند و جمهور امامان؛ یعنی امام مالک، امام شافعی و امام احمد بن حنبل رحمهم‌الله، نخست دو رکعت می‌خوانند و سلام می‌دهند، وانگهی یک رکعت دیگر را با سلامی جداگانه به‌جا می‌آورند و به همین یک رکعت نماز وتر می‌گویند.

نماز وتر عطای ویژهٔ خداوند به امت است
این نماز چنانکه رسول‌خدا ﷺ فرموده از عنایت‌های ویژهٔ خداوند به امت اسلام است که از شتران سرخ مو هم فضیلت و برتری بیشتری دارد و وقت آن پس از نماز عشا تا طلوع فجر صادق است[نک: سنن ابو داود، ترمذی، ابن ماجه و مسند احمد.]

رسول‌خدا ﷺ بر ادای آن خیلی تاکید می‌کرد و می‌فرمود :”الوِترُ حَقٌ، فمَن لم‌یُوتِر فلیس منّا”؛ وتر حق است، هر کس نماز وتر را نخواند از ما نیست.[سنن ابو داوُد].
و حضرت علی‌ رضی‌الله عنه می‌فرماید که رسول‌خدا ﷺ فرمود: “یا أَهلَ القُرآن أوتِروا؛ فإنَّ اللّٰه وترٌ یُحِبُّ الوترَ”؛ ای اهل قرآن نماز وتر را بخوانید؛ زیرا خداوند “وتر”؛ [در ذات و صفاتش یگانه است] و “وتر” را هم دوست دارد [ادا کنندهٔ آن را با نعمت‌ها و پاداش‌های خوبی نوازش می‌زدهد]؛ [نک: سنن ابو داود، ترمذی، نسایی، ابن ماجه، مسند احمد و صحیح ابن خزیمه.]

حکم نماز وتر در مذاهب اربعه
امام ابو حنیفه علیه‌ الرحمه با استدلال از احادیث پیشگفته و مطابق با اصطلاح خود، نماز وتر را واجب گفته است.[فتح‌القدیر شرح الهدایه:۳۰۳/۱].

اما جمهور فقها؛ یعنی امام مالک، امام شافعی و امام احمد بن حنبل رحمهم‌الله، این نماز را سنت می‌دانند.
و مستدل‌شان در این باب این روایت رسول‌خدا ﷺ که می‌فرماید: “الوِترُ لیس بحتمٍ کهیئه المکتوبه، ولکنْ سنه سنَّها رسول‌الله ﷺ”؛ نماز وتر مانند نمازهای پنجگانه فرض نیست، سنتی که رسول‌خدا ﷺ آن را از خود به یادگار گذاشته است.[سنن ترمذی].

رسول‌خدا ﷺ نماز وتر را در چه پاسی از شب می‌گذارد؟
یکی از سنت‌های رسول‌خدا ﷺ خواندن نماز وتر در پایان شب است. اگر چه جایز است که در آغاز شب پس از سنت عشا خوانده شود، اما رسول‌خدا ﷺ آن را در حصهٔ پایانی شب، پیش از نماز صبح به‌جا می‌آورد و می‌فرمود:
“هر کس بیم آن دارد که در آخر شب بیدار نشود، در آغاز شب (متصل پس از نماز عشا) نماز وتر را بخواند، و هر کس امید دارد که آخر شب بر می‌خیزد، در آخر شب نماز وتر را بخواند؛ زیرا آخر شب، وقت حضور ملکوت اعلی در آسمان دنیا است.[صحیح مسلم].

به‌همین‌روی، دانشوران، عابدان و عارفان خیلی به این مسئله اهمیت می‌دهند و بر برتری نماز وتر در بخش پایانی شب اتفاق دارند.
رسول‌خدا ﷺ در نماز وتر چه سوره‌هایی را می‌خواند؟
ام المؤمنین عایشه رضی‌الله عنها می‌فرماید: رسول‌خدا ﷺ در رکعت اول سورهٔ “سَبِّحِ ٱسْمَ ربِّکَ الأَعلیٰ” را تلاوت می‌کرد و رکعت دوم سورهٔ “قُلْ یا أیُّها الکافِرونَ” را می‌خواند و در رکعت سوم سورهٔ “قُلْ هَوَ اللّٰهُ أحَدٌ و مُعَوَّذَتَینْ” را یکجا می‌خواند.
و در روایت أبُیّ بن کعب “معوذتین” ذکر نشده است، اما آمده که “و لا یُسَّلِمُ إلا فی آخِرهِنَّ”؛ هر سه رکعت را با یک سلام می‌خواند.[نک: مسند احمد، سنن ابو داود و سنن ترمذی].

آیا نماز وتر قضا دارد؟
آری، نماز وتر قضا دارد چنانکه رسول‌خدا در روایتی می‌فرماید: “اگر کسی خوابید و نماز وتر را در شب نخواند یا فراموش کرد آن‌ را به‌جا آورد، پس از نماز صبح یا هر وقت یادش آمد آن را قضا آورد.[نک: سنن ابو داود، ترمذی، ابن ماجه و مسند احمد.]

گفتنی است نماز وتر فقط در ماه مبارک رمضان با جماعت خوانده می‌شود.

ولی الله رفیعی