نقش ریا در اعمال

رای راجح در مورد بطلان یا عدم بطلان نماز در صورتی که در خلال نماز فرد دچار ریا شود را با دلیل میخواستم

پاسخ:

وعلیکم السلام

الحمدلله،

باید گفت که پیوند ریا به عبادت چندین صورت دارد:
صورت اول: از همان اول انگیزه‌اش، نشان دادن خودش به مردم باشد. مانند کسی که نماز می‌خواند تا مردم او را دیده و از او تعریف و ستایش کنند، مثلاً بگویند، نمازش چقدر زیبا و ستودنی است. این نوع ریا عبادت را باطل می‌کند.
صورت دوم: ریا کاری در اثنای عبادت به او دست بدهد؛ به این صورت که در ابتدای امر خالصانه عبادتش را شروع می‌کند، ولی در اثنای آن دچار ریا کاری می‌شود. این عبادت از دو حال، خالی نیست:
حالت اول: این‌که اول عبادت به آخر آن ارتباطی ندارد، در این صورت اولش صحیح و آخرش باطل است. مانند شخصی که می‌خواهد یک‌صد درهم صدقه کند، پنجاه درهمِ اول را خالصانه برای خدا صدقه می‌کند و پس از آن ریا کاری بر او حادث می‌شود. در این صورت صدقه‌ی پنجاه درهم اولی صحیح و مقبول شده و صدقه‌ی باقیمانده مردود و باطل است؛ زیرا ریا را با اخلاص در آمیخته است.
حالت دوم: این‌که اول عبادت به انتهای آن مرتبط است؛ این مسئله نیز دو صورت دارد: اول این‌که انسان ریای پیش آمده را از خود دفع کرده و به آن تن نمی دهد، بلکه از آن روی می‌گرداند. این نوع ریا، ضرری به عبادت او وارد نمی‌کند، چون پیامبر اکرم صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّم فرموده است: « إِنَّ اللَّهَ تَجَاوَزَ عَنْ أُمَّتِی مَا حَدَّثَتْ بِهِ أَنْفُسَهَا مَا لَمْ تَعْمَلْ أَوْ تَتَکَلَّمْ» بخاری (۵۲۶۹) و مسلم (۱۲۷).
«الله تعالی از وسوسه‌هایی که در دل امتم پیدا می‌شود چشم پوشی می‌کند، مادامی که به آن عمل نکند و یا به زبان نیاورد».
دوم این‌که به ریای پیش آمده راضی شده و به آن تن می‌دهد؛ در این صورت همه‌ی عملش باطل می‌گردد، زیرا اول و آخر عبادت با هم مرتبط است. مانند کسی که نمازش را با خلوص نیت آغاز می‌کند و در رکعت‌های بعدی دچار ریاکاری می‌گردد، این نماز همه‌اش باطل می‌گردد.
صورت سوم: این‌که ریا پس از اتمام عبادت پیش بیاید، در این صورت تاثیری بر عبادت نداشته و موجب بطلان آن نمی‌گردد، زیرا این فرد عبادت را بطور صحیح به پایان رسانده است و با حدوث ریا پس از اتمام آن فاسد نمی‌شود.
انسانی که عبادتی را انجام می‌دهد و پس از اتمام آن خوشحال می‌شود که مردم مرا در حال عبادت دیده‌اند، این عبادت نیز باطل نمی‌شود، به شرطی که توقع مادی و معنوی از مردم نداشته باشد. همچنین خوشحالی بخاطر انجام طاعات و عبادات ریا محسوب نمی‌شود، زیرا این کار نشانه‌ی ایمان است.
رسول اکرم صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّم گفته است: « مَنْ سَرَّتْهُ حَسَنَتُهُ وَسَاءَتْهُ سَیِّئَتُهُ فَذَلِکُمْ الْمُؤْمِنُ »
«هر کس که نیکی‌ها او را خوشحال و بدی‌ها ناراحتش کنند مؤمن است». ترمذی (۲۱۶۵)
پیامبر اکرم صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّم در مورد انسانی که عمل نیک انجام می‌دهد و مردم او را بخاطر آن مورد ستایش قرار می‌دهند فرموده است: « تِلْکَ عَاجِلُ بُشْرَی الْمُؤْمِنِ »
«این مژده‌ی زود هنگام مؤمن است».( مسلم (۲۶۴۲) متن حدیث این گونه است. ارأیت الرجل یعمل العمل من الخیر، و یحمده، الناس علیه؟ فقال: «تلک عاجلُ بُشر المؤمن»).

شیخ ابن عثیمین، فتاوای عقیده(۲۰۰-۲۰۱)