نقدی بر نظریه صوفیان پیرامون ولی و زنده بودن خضر علیه السلام

نویسنده: امید خزاعی
برخی از صوفیان معتقدند برای (ولی) جایز است که فقه خود را فقط از الله بگیرد بدون از این که به راه و روش رسول الله صلی الله علیه و سلم توجهی کند بر همین اساس در بسیاری از کتاب های صوفیان آمده است که اگر پیر قولا و یا عملا خلاف شریعت عمل کرد مرید حق اعتراض ندارد.
به عنوان مثال: بایزید بسطامی می گوید: «عالم آن کسی نیست که کتابی را حفظ کند زیرا اگر کسی کتابی را حفظ کند و آن را فراموش کند جاهل می شود… بلکه عالم کسی است که علم خود را هر زمانی که بخواهد بدون حفظ و خواندن کتابی از پروردگارش دریافت کند». (الإحیاء/ ج۳/ ص۲۴)
صوفیان برای اثبات این سخن شان به قصه ی موسی و خضر علیهما السلام استدلال می کنند و می گویند: خضر ولی بوده و خودش مستقیم از خداوند احکام و مسایل فقهی را فرامی گرفت و از موسی که نبی و رسول خدا بود، پیروی نمی کرد.
در واقع صوفیان در این مساله دچار اشتباه شده اند و این سخن آنها به چند دلیل مردود می باشد که در اینجا به دو مورد از آنها اشاره می کنم:
الف) خضر خودش نبی بود و این مساله از دو مفسر بزرگ اسلام یعنی ابن عباس و مقاتل ثابت شده است و بسیاری از مفسرین و محدثین از جمله ابن کثیر، نسفی، بغوی، ابن جوزی، ابن حجر و… و جمهور اهل علم معتقدند که خضر نبی بوده است.
علامه قرطبی می گوید: «جمهور علما معتقدند که خضر نبی بوده است و آیه ی قرآن به این مساله دلالت می کند زیرا نبی از غیر نبی چیزی را یاد نمی گیرد و کسی از باطن انسان ها خبر ندارد مگر انبیا؛ که الله متعال آنها را به وسیله ی وحی آگاه می کند». (الجامع لأحکام القرآن/۱۱/۱۶)
ب) موسی به سوی خضر مبعوث نشده بود بلکه موسی به سوی بنی اسرائیل مبعوث شده بود… برخلاف پیامبر ما صلی الله علیه و سلم که به سوی تمام مخلوقات مبعوث شده بود. به همین جهت برای هیچ کس جایز نیست که از شریعت رسول الله صلی الله علیه و سلم خارج شود.
امام بقاعی می گوید: «هرکس به این معتقد باشد که برای رسیدن به الله راهی دیگری غیر از تبعیت و پیروی از نبی وجود دارد، چنین شخصی به اجماع کافر است و از دوستان شیطان است».
و از طرفی رسول الله صلی الله علیه و سلم محبت الله را در تبعیت از خودش معرفی کرده است و می فرماید:«قُلْ إِن کُنتُمْ تُحِبُّونَ اللّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللّهُ…» (آل عمران/۳۱): (بگو ای محمد: اگر الله را دوست دارید، از من پیروی کنید تا الله شما را دوست بدارد).
به همین دلیل می توان گفت که خضر مرده است… زیرا اگر بگوییم خضر زنده است این سوال مطرح  می شود که اگر او زنده است پس چرا با رسول الله بیعت نکرده و از وی تبعیت نکرده است؟
زیرا رسول الله صلی الله علیه و سلم می فرماید: «والذی نفسی بیده لو کان موسى حیاً ما وسعه إلا أن یتبعنی»: (قسم به کسی که جانم در دست اوست! اگر موسی زنده می بود، برای او جز پیروی از من درست نمی بود). (مصنف ابن أبی شیبه/ ش:۲۶۴۲۱ و…)
از امام بخاری در مورد خضر سوال شد که آیا خضر زنده است؟ امام بخاری گفت: چگونه زنده است در حالی که رسول الله صلی الله علیه و سلم می فرماید:«لَا یَبْقَى مِمَّنْ هُوَ عَلَى ظَهْرِ الْأَرْضِ أَحَدٌ»: (هیچ یک از کسانی که زنده هستند، بر روی زمین باقی نخواهند ماند).
از برخی از ائمه در مورد زنده بودن خضر سوال شد، آنها در پاسخ این آیه را خواندند: «وَمَا جَعَلْنَا لِبَشَرٍ مِّن قَبْلِکَ الْخُلْدَ»: (ما برای هیچ انسانی پیش از تو زندگی جاویدان قرار ندادیم). (التصوف بین الحق والباطل/ ص۲۴)
خلاصه: خضر نبی بوده نه ولی! و آنچه که برخی از صوفیان ادعا می کنند که خضر زنده است باید گفت که این ادعا باطل است زیرا خضر با توجه به دلایل فوق و نظر محدثین، مفسرین و جمهور علما مرده است.