۱ نشانه یکم:دروغ گفتن (در باور، گفتار و کردار)
﴿وَٱللَّهُ یَشۡهَدُ إِنَّ ٱلۡمُنَٰفِقِینَ لَکَٰذِبُونَ﴾[المنافقون: ١]
«خداوند گواهی می دهد که منافقان در گفتار خود دروغگو هستند».
اولین صفتی که خداوند در سوره منافقون به منافقین نسبت میدهد، دروغ گفتن است. یعنی در صحبت کردن چیزهایی را به زبان میآورند که خودشان ایمانی و اعتقادی به آن سخنان ندارند و در دل خود میدانند که در حال دروغ و فریبکاری هستند. منافق با دروغگویی حقایق را به نفع خود پنهان میکند. منافق اگر پیمانی با کسی ببندد یا قولی بدهد، در قول و پیمانِ خود دروغگو بوده و پیمان خواهد شکست. او همچنین در قول خود دغل باز و نیرنگ باز نیز میباشد. بنابراین کسی که به زن، فرزند، دوستان و بقیه مردم قولی یا وعده ای بدهد و بدون داشتن عذرِ شرعیِ قابلِ قبول، آن را بجا نیاورد و در قول و وعده خود دروغگو باشد، با این کار خود، وارد دایره نفاق خواهد شد و یکی از نشانههای نفاق را در خود پرورش میدهد.
در قرآن هر جا از نفاق صحبت میفرماید، بلافاصله همراه با این واژه از دروغ هم صحبت میکند و برعکس هر جا از دروغ سخن میگوید، به همان شکل همراه با آن از نفاق هم سخن میگوید.
۲ نشانه دوم:شرم کردن از مردم و شرم نداشتن از خدا
﴿یَسۡتَخۡفُونَ مِنَ ٱلنَّاسِ وَلَا یَسۡتَخۡفُونَ مِنَ ٱللَّهِ وَهُوَ مَعَهُمۡ إِذۡ یُبَیِّتُونَ مَا لَا یَرۡضَىٰ مِنَ ٱلۡقَوۡلِۚ وَکَانَ ٱللَّهُ بِمَا یَعۡمَلُونَ مُحِیطًا﴾[النساء: ١٠٨]
«آنها (زشتکاریهای خود را) از مردم پنهان میدارند، اما از الله پنهان نمیدارند، و او با ایشان است؛ هنگامیکه در جلسات شبانه سخنانی را که الله نمیپسندد، تدبیر میکنند، و الله به آنچه انجام میدهند؛ احاطه دارد».
این نشانه بزرگترین و بهترین نشانه است که میتوان به وسیلهی آن یک منافق را از ایمانداران واقعی جدا کرد و تشخیص داد. منافقی که در جلوی چشمِ مردم، مرتکب گناه و معاصی نمیشود، اما در تنهایی و خفا به راحتی مرتکب گناه میشود و خداوندِ بزرگ را کمترین کس هم به حساب نمیآورد تا از وی اندک شرمی داشته باشد. منافق خوشایندِ مردم را بیشتر دوست دارد تا خوشنودی خداوند را.
اما مؤمن واقعی، خداوند را همواره ناظر و حاضر میبیند و در پنهان و آشکار، خداوند را بر نفس و درون خود شاهد و بینا میداند و خوشنودی خداوند را بر رضایت مردم ترجیح میدهد.