یکی از اصول و عقاید سلف صالح، اهل سنت و الجماعت این است که آنان هیچ فرد مشخصی را به خاطر ارتکاب گناهی که موجب کفر شود کافر نمیشمارند مگر بعد از آن که حجتی بر او اقامه شود که ترک کنندهاش به سبب آن کافر میشود و شرایط کافر قرار دادن فراهم و موانع آن منتفی باشد، و شبهه جاهل و تاویل کنند رفع شده باشد و پرواضح است که این در مورد امور پنهانی است که نیاز به توضیح و روشنگری دارد برخلاف امور ظاهر و آشکار، مانند انکار وجود الله متعال و یا تکذیب رسول اکرم صلی الله علیه و سلم و انکار عمومیت رسالت ایشان، و انکار اینکه ایشان خاتم پیامبران است، و دیگر اموری که از بدیهیات و ضروریات دین هستند. و کسی که از روی اکراه کفر بورزد وقتی قلباً ایمان داشته باشد را کافر قرار نمیدهند بلکه هیچ مسلمانی را به خاطر ارتکاب گناهی هر چند از گناهان کبیره باشد غیر از شرک، کافر نمیشمارند، و چنین کسی را فاسق میدانند تا وقتی که گناه خود را حلال نداند و هرگاه بنده بر گناهی ـ غیر از شرک ـ بمیرد و آن را حلال ندانسته باشد کار او با خداست اگر بخواهد او را میآمرزد و اگر بخواهد او را عذاب میدهد. برخلاف فرقههای گمراهی که مرتکب گناه کبیره را کافر میشمارند و یا به منزله بینالمنزلتین یعنی در میان ایمان و کفر میشمارند، خداوند متعال میفرماید: ﴿إِنَّ ٱللَّهَ لَا یَغۡفِرُ أَن یُشۡرَکَ بِهِۦ وَیَغۡفِرُ مَا دُونَ ذَٰلِکَ لِمَن یَشَآءُۚ وَمَن یُشۡرِکۡ بِٱللَّهِ فَقَدِ ٱفۡتَرَىٰٓ إِثۡمًا عَظِیمًا۴٨﴾ [النساء: ۴۸].
«بیگمان خداوند شرک به خود را نمیبخشد و گناهان پایینتر از آن را برای هرکس که بخواهد، میبخشد و هرکس به خدا شرک ورزد گناه بزرگی را مرتکب شده است».
و میفرماید: ﴿قُلۡ یَٰعِبَادِیَ ٱلَّذِینَ أَسۡرَفُواْ عَلَىٰٓ أَنفُسِهِمۡ لَا تَقۡنَطُواْ مِن رَّحۡمَهِ ٱللَّهِۚ إِنَّ ٱللَّهَ یَغۡفِرُ ٱلذُّنُوبَ جَمِیعًاۚ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلۡغَفُورُ ٱلرَّحِیمُ۵٣﴾ [الزمر: ۵۳].
«بگو: ای بندگانم که بر خود اسراف کردهاید! از رحمت خدا ناامید نشوید، به راستی که خداوند همۀ گناهان را میآمرزد، چرا که او بسیار آمرزگار و بس مهربان است».
و پیامبر صلی الله علیه و سلم از اینکه فردی، فردی دیگر را بدون دلیل کافر بداند برحذر داشته است، و میفرماید: «هر کسی به برادرش بگوید: ای کافر! یکی از آن دو به آن مبتلا شده، اگر سخن او درست باشد که همان است و گرنه کفر به خود او بازمیگردد»[۱].
و میفرماید: «هر کسی فردی را کافر بخواند یا بگوید: دشمن خدا! و حال آنکه او چنین نباشد، این سخنش به خودش بازمیگردد»[۲].
و میفرماید: «هیچ کس فردی را به فسق و یا کفر متهم نمیکند مگر اینکه به خودش برمیگردد اگر آن فرد چنین نباشد»[۳].
و میفرماید: «هر کس مومنی را به کفر متهم کند گویا او را به قتل رسانده است»[۴].
و میفرماید: «هرگاه فرد به برادرش بگوید ای کافر! یکی از آن دو به آن مبتلا شده است»[۵].
[۱]– مسلم.
[۲]– مسلم.
[۳]– بخاری.
[۴]– بخاری.
[۵]– بخاری.