۱٫ یقین: عملی که الله و رسولش به انجام آن امر فرمود، بر طرف کنندهی نیازها ما و به عنوان رستگاری و نجات ما در دنیا و آخرت است و در آن هیچ شکی نیست. ﴿یُصۡلِحۡ لَکُمۡ أَعۡمَٰلَکُمۡ وَیَغۡفِرۡ لَکُمۡ ذُنُوبَکُمۡۗ وَمَن یُطِعِ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ فَقَدۡ فَازَ فَوۡزًا عَظِیمًا٧١﴾ [الأحزاب: ۷۱]. «[پرهیزگار و راستگو باشید] تا الله کارهایتان را اصلاح کند و گناهانتان را بیامرزد و [بدانید] هر کس از [کتاب] الله و [احادیث صحیح] پیامبرش اطاعت کند، یقیناً به کامیابی بزرگی دست یافته است».
۲٫ خالص نمودن عمل فقط برای الله یکتا که شریک ندارد، برای اینکه او ما را خلق و به سوی خویش هدایت نموده و به ما بر هدایت کمک کرده و بر آن به ما ثواب میدهد. ﴿ذَٰلِکُمُ ٱللَّهُ رَبُّکُمۡۖ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَۖ خَٰلِقُ کُلِّ شَیۡءٖ فَٱعۡبُدُوهُۚ وَهُوَ عَلَىٰ کُلِّ شَیۡءٖ وَکِیلٞ١٠٢﴾ [الأنعام: ۱۰۲]. «این است الله، پروردگار شما؛ هیچ معبودی [بهحق] جز او نیست؛ آفرینندۀ همه چیز است؛ پس او را عبادت کنید و [بدانید که] او [مراقب و] کارگزار همه چیز است».
اعمال دینی گرانقیمت هستند و کسی به غیر از الله یکتا نمیتواند قیمت آنها را بپردازد، پس تمام کسانی که در آسمانها و زمین هستند، نمیتوانند ثواب یک «سبحان الله» گفتن را بدهند.
پس عمل خود را برای کسیکه به تو وعدهی اجر و پاداش داده، خالص بگردان و آن فقط الله یکتاست که شریک ندارد.
۳٫ پیروی کردن از پیامبر صلی الله علیه وسلم در هر عملی، به این صورت که اعمالمان را به شکلی انجام دهیم که او انجام میداد. با خود تصور کنیم اگر پیامبر صلی الله علیه وسلم اینجا و یا به جای من بود در این حالت چه میکرد و ما نیز همان کار را کنیم. اگر نسبت به آن علم داریم آن را انجام دهیم و اگر علم نداریم، از کسیکه میداند، سؤال نماییم.
۴٫ تصور فضیلت عمل؛ زیرا اعمال، ارزشمند هستند و هنگامیکه فضایل آنها را بشناسیم، عمل به آنها و مداومت و زیاد انجام دادن، و دعوت به سوی آنها آسان میشود. پس فضایل ذکر، نماز، روزه، حج، دعوت به سوی الله، صلهی رحم و… از اعمال نیک را بشناسیم تا عمل کردن و مداومت بر آنها آسان گردد.
۵٫ احسان؛ اینکه الله را چنان عبادت نمایی که او را میبینی، پس اگر تو او را نمیبینی، او تو را میبیند. پس چنان تصور نماییم که الله ما را میبیند و سخن ما را میشنود و احوال ما را میداند و عملکرد ما را زیر نظر دارد.
پس عمل را برای الله و به روش نیکو انجام دهیم و او را چنان عبادت کنیم که گویا او را میبینیم، و چنان تصور نماییم که الله از ما اطلاع کامل دارد و در مقابل اعمالمان، ما را مجازات مینماید.
شایسته است بنده عمل را چه در تنهایی و چه در جمع مردم به یک روش و کیفیت انجام دهد و تنها به سوی او با قلب و جسم خویش متوجه شود و به غیر از او به سوی کسی دیگر توجه نکند، و کسیکه در حضور مردم، عمل را خوب انجام دهد، اما در تنهایی، عملش را بد انجام دهد، پس به درستی که او عظمت و بزرگی مخلوق را احساس نموده است، نه عظمت و بزرگی خالق را؛ و این نفاق است: ﴿فَلَا تَدۡعُ مَعَ ٱللَّهِ إِلَٰهًا ءَاخَرَ فَتَکُونَ مِنَ ٱلۡمُعَذَّبِینَ٢١٣﴾ [الشعراء: ۲۱۳]. «پس هیچ معبودی را با الله مخوان، که عذاب خواهی شد».
۶٫ سعی و تلاش و مجاهدت: پس با تمام وجود به سعی و تلاشمان در انجام عمل صالح سرعت بخشیم، و آنچه را که نفسهایمان دوست دارند و میخواهند، از آنها بگیریم و عملی را انجام دهیم که الله دوست دارد و میخواهد. و هرچه داریم را برای رضای الله ﻷ، بذل و بخشش نماییم و آنچه را که او دوست دارد انجام داده و از آنچه که او آن را ناپسند میداند دوری کنیم. شایسته است که بنده هدفِ الله و آنچه را که الله دوست دارد، بر هدف خویش و چیزی که نفسش دوست دارد مقدم بدارد. کسی را که الله چنین توفیقی دهد، مجاهد واقعی خواهد بود. ﴿وَٱلَّذِینَ جَٰهَدُواْ فِینَا لَنَهۡدِیَنَّهُمۡ سُبُلَنَاۚ وَإِنَّ ٱللَّهَ لَمَعَ ٱلۡمُحۡسِنِینَ۶٩﴾ [العنکبوت: ۶۹]. «کسانی که در راه [خشنودیِ] ما میکوشند، قطعاً آنان را به راههای خویش هدایت میکنیم و بیتردید، الله با نیکوکاران است».
اگر علم آموختیم و عملی را بدون این صفات انجام دادیم، علم و عمل بدون این صفات انتشار مییابد و جدال و اختلاف و طلب رخصتها، کسالت و ریا و فتنهها زیاد خواهد شد و احزاب و گروههای زیادی به وجود میآیند. الله بلندمرتبه میفرماید: ﴿فَٱسۡتَقِمۡ کَمَآ أُمِرۡتَ وَمَن تَابَ مَعَکَ وَلَا تَطۡغَوۡاْۚ إِنَّهُۥ بِمَا تَعۡمَلُونَ بَصِیرٞ١١٢﴾ [هود: ۱۱۲]. «پس [ای پیامبر،] چنان که فرمان یافتهای، [در برابر مشرکان] استقامت کن و کسی که همراه تو [به پیشگاه الهی] روی آورده است [نیز باید در دینداری استقامت کند] و سرکشی نکنید. بیتردید، او به آنچه میکنید بیناست».
و کسیکه برای انجام دادن عمل با صفاتی که بیان شد به پا خیزد، در دنیا و آخرت به وعدههای الله خواهد رسید. اما اگر کسی عملی انجام دهد و یکی از صفات مذکور از بین رود، وعدهای که به او داده شده، برایش حاصل نخواهد شد و از خسارت نجات نمییابد، مگر کسیکه اسباب نجات چهارگانه را کامل نماید. همانطور که الله بلند مرتبه میفرماید: ﴿وَٱلۡعَصۡرِ١ إِنَّ ٱلۡإِنسَٰنَ لَفِی خُسۡرٍ٢ إِلَّا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ وَتَوَاصَوۡاْ بِٱلۡحَقِّ وَتَوَاصَوۡاْ بِٱلصَّبۡرِ٣﴾ [العصر: ۱-۳]. «سوگند به عصر که انسان در زیان است. مگر مؤمنان نیکوکاری که یکدیگر را به حق سفارش نمودهاند و به شکیبایی توصیه کردهاند».
مقاله پیشنهادی
خیار(داشتن اختیار در معامله)
حکمت مشروعیت داشتن اختیار در معامله داشتن حق اختیار در معامله از محاسن اسلام است؛ …