مهم­ترین موضوعات علم کلام (۱)

مهم­ترین موضوعات علم کلام:[۱]

مناقشات در اصول دین که متکلمان درباره­ی آن صحبت کرده  و مناظره می­کنند، پیرامون مسائل زیر می­باشد:

اولا:

«رد بر دهری­ها که معتقد به قدمت عالم هستنند. متکلمان بر حادث بودن اجسام دلیل و برهان آورده و آن­را دال بر وجود پروردگاری می­دانند که عالم حادث را به وجود آورده است و او الله متعال می­باشد.

دوما:

منزه دانستن الله متعال از افتراها و رد بر اهل کتاب یعنی یهود و نصاری و ابطال پندارهای کسانی که اعتقاد به چند خالق دارند مانند مجوس؛ یهود، صفات مخلوقات را به الله تعالی نسبت دادند و نصاری ادعای تثلیث یعنی سه خدایی کردند و مجوس نیز قائل به وجود دو خدا بودند، خدای نور و خدای تاریکی.

سوم:

اثبات اینکه الله متعال عالم، قادر، حی و قیوم و یگانه است و رد کسانی که صفات خداوند متعال را نفی می­کردند.

چهارم:

سخن در باب دیدن الله متعال در بهشت، اثبات و نفی آن و اینکه کلام الله متعال در قرآن کریم  مخلوق است یا غیر مخلوق.

پنجم:

بحث در باب افعال بندگان و اینکه آیا افعال بندگان را خداوند متعال ایجاد می­کند یا بندگان خود عامل و به وجود آورنده­ی افعال خود هستند و آیا توانایی قبل از انجام عمل است یا همراه با آن.

ششم:

حکم کسی که با ارتکاب گناهان کبیره می­میرد و اینکه آیا چنین فردی جاودانه در آتش می­ماند یا جایز است الله متعال وی را مورد رحمت قرار داده و از او درگذرد و وارد بهشت گرداند؟

هفتم:

دلایل اثبات نبوت پیامبران و رد بر براهمه و دیگر کسانی که منکر نبوت هستند خصوصا دلایل اثبات نبوت محمد (صلی­الله­علیه­و­سلم).

هشتم:

سخن در باب امامت یا خلافت و کسی که شایستگی این مقام را دارد و این مقام درخور اوست و آیا مساله­ای مصلحتی است که با تشکیل اهل حق و عقد در مورد آن تصمیم گرفته می­شود  یا که در این مورد نص قضاوت می­کند؟[۲]

[۱] – علم کلام، اصول دین، علم کلام یا فقه اکبر نامیده می­شود و با علم فروع و علم فقه وشریعت متفاوت است برخی مردم اصول دین را اسمی برای هرآن چیزی می­دانند که شریعت­های مختلف در آن اتفاق دارند و منسوخ و قابل تغییر نمی­باشند چه علمی باشد یا عملی، یکسان است از قسم اول باشد یا از قسم دیگر؛ حتی عبادت و محبت و ترس از الله متعال و مانند آن­را از اصول دین به شمار می­آورند و گاهی برخی امور اعتقادی خبری را از فروع آن قرار می­دهند و شریعت را اسمی قرار داده­اند که عقیده و اعمال را تنظیم می­کند. (ابن تیمیه، قاعده فی توحید الله و تعدد الشرائع و تنوعها، ص ۱۸۴، من هدی المدرسه السلفیه، عبدالله حجاج، ۱۳۹۹ هـ – ۱۹۷۹م.)

[۲] – الخوارزمی: مفاتیح العلوم، چاپ المنیریه، ص ۱۷ و ۱۸، سال ۱۳۴۲