مفهوم عقیدۀ ختم نبوّت

مفهوم عقیدۀ ختم نبوّت

مراد از ختم نبوّت، پایان­یافتن خبردادن الله تعالی به مردم و قطع وحی آسمانی است.[۱]

یعنی اینکه باور کنیم اخبار غیبی با نبوّت پیامبرمان؛ محمّد صلی الله علیه وسلم پایان یافته و وحی آسمانی با وفات ایشان، قطع شده است. این مطلب از مهم­ترین و اصلی­ترین اعتقادات مسلمانان به شمار می­رود و هر کس بر خلاف آن ادّعا نماید، به الله تعالی کفر نموده و پیامبر rرا تکذیب کرده است.

قرآن، سنّت و اجماع بر این موضوع دلالت می­کنند.

دلایل زیادی از قرآن کریم، به صورت­های متفاوتی بیانگر ختم نبوّت هستند؛ همچون:

أ ـ تصریح قرآن کریم به ختم نبوت:

﴿مَّا کَانَ مُحَمَّدٌ أَبَآ أَحَدٖ مِّن رِّجَالِکُمۡ وَلَٰکِن رَّسُولَ ٱللَّهِ وَخَاتَمَ ٱلنَّبِیِّ‍ۧنَۗ﴾ [الأحزاب: ۴۰]

«محمّد پدر هیچ ‌یک از مردان شما نیست، و بلکه فرستادۀ الله و خاتم پیامبران است».

در آیۀ فوق، صراحتاً بیان شده که محمّدصلی الله علیه وسلم خاتم پیامبران قبلی بوده و پس از ایشان، پیامبر و رسولی مبعوث نخواهد شد.

مفسّران قرآن کریم از صدر اسلام تاکنون، همین معنا را فهمیده و بیان کرده­اند.[۲]

ب ـ اثبات این اعتقاد از طریق عقلی: مطلب مذکور در چندین آیه آمده است؛ مانند آیاتی که دلالت بر عمومیّت رسالت پیامبرمان؛ محمّد صلی الله علیه وسلم می­کند؛ همچون آیۀ:

﴿قُلۡ یَٰٓأَیُّهَا ٱلنَّاسُ إِنِّی رَسُولُ ٱللَّهِ إِلَیۡکُمۡ جَمِیعًا﴾ [الأعراف: ۱۵۸]

«بگو: ای مردم! من فرستادۀ الله به سوی همۀ شما هستم».

و آیاتی که نشان می­دهند الله متعال حفاظت کتابش را ضمانت نموده است.

و نیز آیاتی که حجّیّت قرآن را بر هر کسی که این کتاب آسمانی به وی رسد، اثبات می­نمایند:

﴿وَأُوحِیَ إِلَیَّ هَٰذَا ٱلۡقُرۡءَانُ لِأُنذِرَکُم بِهِۦ وَمَنۢ بَلَغَۚ﴾ [الأنعام: ۱۹]

«و این قرآن بر من وحی شده تا شما و تمام کسانی را که به آنان می‌رسد، با آن بیم دهم».

همچنین آیاتی که از مردم درخواست ایمان به پیامبران و کتاب­های آسمانی پیشین دارد بدون اینکه از آنان بخواهد به غیرشان ایمان بیاورند.[۳]

در سنّت نیز می­بینیم که پیامبر صلی الله علیه وسلم به اثبات و بیان اعتقاد ختم نبوّت بسیار اهمّیت می­دادند و آن را با شیوه­های متفاوتی و در مناسبت­های عمومی و خصوصی بیان می­فرمودند و در این زمینه، هیچ شبهه‌ای باقی نگذاشتند، بلکه کاملاً این باور را روشن و واضح ساختند.

اگر کسی احادیث رسول الله صلی الله علیه وسلم را بررسی نماید، خواهد دید که اعتقاد مذکور با عباراتی متنوّع تأکید و اثبات شده و برخی از آن‎ها به حدّ تواتر می­رسد.

این احادیث به طور کل، متواتر و قطعی بوده و هیچ شکّ و تردیدی در اینکه پیامبر صلی الله علیه وسلم خاتم پیامبران هستند را باقی نمی­گذارد.[۴]

پیامبر rفرمودند: «وَإِنَّهُ سَیکُونُ مِن أُمَّتِی کَذَّابُونَ کُلُّهُمْ یَزْعُمُ أَنَّهُ نَبِیٌّ وَأَنَا خَاتَمُ النَّبِیّینَ لَا نَبِیَّ بَعْدِی»[۵]؛ «قطعاً در میان امّتم، دروغگویانی خواهند بود که هر یک ادّعا می­کند پیامبر است، در حالی که من خاتم پیامبرانم و پس از من، پیامبری نیست».

[۱]– نک: عقیده ختم النّبوّه، ص ۱۶٫

[۲]– همان، صص ۱۹- ۲۴٫

[۳]– همان، صص ۱۹- ۲۹٫

[۴]– همان، صص ۳۰- ۵۴٫

[۵]– مسند احمد، شمارۀ حدیث: ۲۲۴۴۸؛ حاکم، ج ۴، ص ۴۹۶٫