مطالبی پیرامون فطریه (۶)

آیا می توان فطریه را به صورت پول نقدی پراخت کرد؟

در مطالب گذشته گفتیم که رسول الله صلی الله علیه و سلم فطریه را از غذا به اندازه ی یک صاع فرض قرار داد اما مساله ای که در اینجا مطرح می شود این است که آیا فطریه را فقط باید از خوراکی و غذا داد یا می توان قیمت یک صاع گندم یا برنج یا جو و… را به صورت نقدی پرداخت کرد؟

در پاسخ باید بگویم: در مورد این مساله بین علما اختلاف نظر وجود دارد و سه دیدگاه در مورد این مساله وجود دارد:

دیدگاه اول: دادن فطریه به صورت پول نقدی حرام است و جایز نیست زیرا این برخلاف عمل رسول الله صلی الله علیه و سلم است. بر همین اساس امام ابن حزم می گوید: به هیچ عنوان دادن پول به عنوان صدقه ی فطر جایز نیست زیرا این کار بر خلاف آن چیزی است که رسول الله فرض کرده است.

دیدگاه دوم: بهتر این است که از غذا فطریه داده شود اگرچه که دادن پول هم جایز است اما مخالف با سنت رسول الله صلی الله علیه و سلم است. بر همین اساس امام احمد، امام مالک، امام شافعی رحمهم الله و… می گویند: ممکن است با دادن پول، صدقه ی فطر از سوی شخص ادا نشود زیرا این کار خلاف سنت رسول الله صلی الله علیه و سلم است.

دیدگاه سوم: به حال فقیر و اوضاع منطقه ی خودش توجه کند، اگر نیاز به پول بیشتر بود، پول بدهد چون گاهی اوقات دادن پول از دادن غذا بهتر است. بر همین اساس علمایی چون: عطاء، حسن بصری، عمر بن عبدالعزیز، سفیان ثوری، امام ابوحنیفه رحمهم الله و… دادن فطریه را به صورت پول نقدی جایز می دانند.

به این ترتیب جمهور مذاهب و علما دادن پول را به عنوان فطریه جایز نمی دانند.

اما ابواسحاق سبیعی که یکی از ائمه تابعین است می گوید: «أَدْرَکْتُهُمْ وَهُمْ یُعْطُونَ فِی صَدَقَهِ رَمَضَانَ الدَّرَاهِمَ بِقِیمَهِ الطَّعَامِ»: (تابعین را دیدم که در فطریه به جای غذا، پول می دادند). (مصنف ابن أبی شیبه / ش: ۱۰۴۷۲)

و از طرفی دلایلی وجود دارد که می توان گفت دادن پول هم جایز است:

از رسول الله صلی الله علیه و سلم و صحابه نصی وجود ندارد که ثابت کند دادن پول حرام است.

در احادیث غذاهای معین و مشخصی برای دادن فطریه آماده است و این به این معنا نیست که دادن غیر از آن مواردی که در احادیث آمده است، حرام است زیرا صحابه رضی الله عنهم اجازه دادند به جای جو و خرما که در احادیث آمده بود، گندم هم به عنوان فطریه بدهند در حالی که گندم در احادیث نیامده است.

بیشتر صحابه در زمان معاویه اجازه دادند که به جای یک صاع خرما یا جو؛ نصف صاع گندم داده شود. (مسند حمیدی/ ش:۷۱۸) و (صحیح ابن خزیمه/ ش:۲۳۹۵) و این بیانگر این است که صحابه نصف صاع جو یا خرما را در قیمت معادل یک صاع خرما یا شعیر می دانستند.

هدف و مقصد در دادن زکات این است که فقراء بی نیاز شوند لذا گاهی اوقات پول بیشتر از غذا به نفع فقیر است برهمین اساس باید به حال فقیر در هرمنطقه نگاه کرد که پول برای او بهتر است یا غذا.

بسیاری از فقراء غذا را می گیرند و از آنجایی که به آن نیاز ندارند، آن را چند روز بعد یا همان روز با قیمت کمتری می فروشند که این به ضرر فقراء است. برهمین اساس اگر قیمت یک صاع غذای مورد نظر حساب شود و پول آن به فقیر پرداخت شود به نفع او می باشد. والله اعلم

نویسنده: امید خزاعی