مطالبی پیرامون فطریه (۲)

آیا مالک نصاب بودن در فطریه اعتبار دارد؟

در پست قبلی گفتیم که: فطریه بر هر مسلمانی واجب است. اما در مورد این که مالک نصاب بودن در زکات فطر اعتبار دارد یا نه، بین علما و مذاهب اختلاف نظر وجود دارد. مالک نصاب بودن در زکات فطر یا همان فطریه نزد جمهور علما و فقهاء از جمله: امام مالک، امام شافعی، امام احمد و… (رحمهم الله) اعتباری ندارد اما امام ابوحنیفه رحمه الله مالک بودن نصاب در زکات فطر را معتبر می داند و آن را در فطریه می داند. در واقع ایشان زکات فطر را بر زکات مال قیاس کرده است.

اما قول صحیح کدام است؟ آیا مالک نصاب بودن در دادن فطریه شرط هست یا نه؟

صحیح همان قول جمهور علما می باشد که مالک نصاب بودن در زکات فطر اعتباری ندارد. زیرا در حدیثی آمده است که رسول الله صلی الله علیه و سلم غنی را این گونه تعریف کرده است:

«إِنَّهُ مَنْ سَأَلَ شَیْئًا وَعِنْدَهُ مَا یُغْنِیهِ فَإِنَّمَا یَسْتَکْثِرُ مِنْ جَمْرِ جَهَنَّمَ. قالوا: یا رسول الله وما یُغنیه؟ قال : ما یُغَدِّیه أو یُعَشِّیه»:کسی که از مردم گدایی می کند در حالی که نزد او چیزی هست که او را کفایت می کند قطعنا از آتش دوزخ برای خودش می افزاید. از رسول الله سوال شد که چه چیزی او را بی نیازمی کند؟ (یعنی غنی چه کسی است) ایشان فرمودند: آنچه که به اندازه ی صبح و شب داشته باشد). (صحیح ابن حبان/ ش:۳۳۹۴)

بر همین اساس جمهور علما می گویند: کسی که به اندازه ی قوت (خوردنی و غذا) شبانه روز، مالک باشد دادن زکات فطر بر وی واجب است. بنابراین کسی که به اندازه ی خوردن صبح و شب غذا دارد، آن فرد غنی است و زکات فطر بر وی واجب است.

و از طرفی دیگر این قول جمهور را احادیث دیگر ازجمله: حدیث «ألا إن صدقه الفطر واجبهٌ على کل مسلم …»: (صدقه ی فطر بر هر مسلمانی واجب است) یا حدیث «إن رسول الله فرض زکاه الفطر من رمضان على کل نفس من المسلمین حرٍّ أو عبدٍ …»: (رسول الله زکات فطر را بر هر شخص مسلمان آزاد یا غلام… فرض کرده است) و… تایید می کند.

زیرا این احادیث شامل فقیر هم می شود و فقیر هم فردی از مسلمانان است و این احادیث عام هستند و شامل غنی و فقیر می شوند. پس بدون سند شرعی نمی توان فقیر را از عموم این حدیث مستثناء کرد.

خلاصه: طبق احادیث صحیح دادن فطریه بر کسی که به اندازه ی خوردن شب و روزش دارد، واجب است و مالک نصاب بودن در واجب شدن فطریه مانند زکات مال اعتباری ندارد.

نویسنده: امید خزاعی