مسئولیتهای علماء

هنگامیکه برخی از آثار دانشمند بزرگ “عالم اسلام” استاد” قرضاوی” را مطالعه می کردم ،حیفم آمد که قسمتی، از آنرا برای خوانندگان فرهیخته ودانشمند، واندیشمندان وخرد باوران با تعهد، پیش کش ننمایم.
امیدبر آن است تا برشته در آوردن وبر گرداندن ،بندهای ، از این پند های آموزنده وگران قیمت استاد ،راهگشای راه دانشمندانی باشد، که بار مسئولیت ودرد آشنائی معارف دینی ، هر روز شانه های آنها را سنگین ترساخته ،وعطش دین شناسی ودین باوری آنها را روز افزون تر میگرداند.
استاد، رو ی سخنش باندیشمندان وعلمای دینی، و روشنفکران مسلمانی است ،که هدایت مردم رادر شناخت آئین حق،وآشنائی آنها را بسر چشمه های معرفتی دین فطرت، از مسئولیت های وا لای انسانی خویش میشمارند .
استاد می نویسد:برادرانم را از علمای دینی، ومبلغین وداعیان اسلامی ،باین سفارشها توصیه می نمایم .
۱- باید محبت آنها فقد برای ” خدا” -ج -ودین او بوده ،و از ابراز محبت بقومیت ها، ملیت ها ،سازمانها، واحزاب وشخصیت ها ، جدا بپرهیزند.چراکه اینها برای انسانها همانقدر ارزش دارند، که باسلام وابسته بوده ، و بدین خدا نزدیک می باشند .
۲ – دربرخورد با تمامی حوادث وقضایا، باید استناد ورجوع آنها بکتاب” خدا -ج- ، وبسنت صحیحه رسول خدا باشد. ونیز بآنهائیکه بهدایت پیامبر و یاران صالح او هدایت گردیدند.باید درک شان موافق باروح اسلام بوده، وهمچنان درنهج اسلام قدم بردارند. آنها باید تلاش نمایند تا اسلام را از شبهات پاک کرده، واز افراط گری ،وگرایش بطرف باطل، واز تاویلات اشخاص جاهل، جلو گیری نمایند .ودین را از سنت ها ی غلط اجتماعی آزاد گردانند.
۳- علما ء و انیشمندان باید در برابر طواغیت زمان، وهمچنان دینمداران، از گفتن سخن حق نترسیده واز امر بمعروف ونهی از منکر غافل نباشند. ودرین رابطه سکوت ننمایند .واز هیچ سرزنش گری نهراسیده،واز هیبت ظالمان نیز مرعوب نگردیده ، ونتر سند مگر از “خداوند” -ج-
{ولا یخافون لومته لائم ، ولا یخشون احدا الاالله}
۵- علماء ودانشمندان باید این حرکت پیامبر اسلام را ،نصب العین خویش قراردهند ،هنگامیکه،آن بزر گوار ” معاذ” وابی موسی” را ، فرستاد بجانب یمن ، برای آنها فرمود :{یسرا ولاتعسرا ،وبشرا ولاتنفرا ،وتطاوعا ولا تختلفا } آسان بگیرید، وسخت نگیرید، بشارت داده وامید وار ساخته ،ونفرت ایجاد ننمائید ،وپیوند دهید، و حدا نسازید .این چیزی است که علماء امروز درین زمان ،سخت بآن محتاج می باشند .
روح ومعنی این کلام این است که: شعار علماء ومبلغین باید توام با رفق ومدارابوده ، ونرم وجذاب باشد، ونه از موقف زورگوئی وتتشدد خواهی .زیرا خداوند ملایمت ونرمی را در امر تبلیغ ودعوت دوست دارد .وخداوند برای بهترین بندگان خویش حضرت” محمد” مصطفی «ص» گفته است: {لو کنت غلیظ القلب لانفظوا من حولک } اگر تو سخت گیر بودی، محور حرکت، و و جود تو ، از حضور مردم خالی میگردید بنا بر این سهل “نگاری” وتساهل اندیشی” در رفتار با مردم ، در شاخه های دین، از اهداف واصول دینی می باشد. ما باید تمامی مسلمانان را که در ادای فرائض دینی، واجتناب از کبائر وگناهان خویش، تلاش می نمایند، از خود بدانیم . وایشان را باور کرده و تصدیق نمائیم .هر چند ممکن است ، که آنها برخی مکروهات وگناهان صغیره را ،بدون اصرار برآن، انجام دهند .دعوت وابلاغ ورفتار ومعامله ما با انسانها باید مطابق باحکمت وموعظه حسنه باشد .تا حرکت ها ، بجانب جلو انجام پذیرد .کاملا اشتباه است ،که چنین مردمی را، که در شاخه ها ی دین گرفتار تفاوت های فکری می باشند، دشمن پنداشته ،از خود دور سازیم . و در برابر آنها تندی نموده ،وبرای جامعه مشکل ایجاد نماییم .
ما باید اساسات روشن دین ، وشعار های طلائی آنرا دستور کار خویش ساخته ،واز اختلافات نیزبپرهیزیم .
۶- ا ندیشمندان باید از سلاح تبلیغاتی زمان خویش ،استفاده نموده واز معارف آن بهره گرفته استفاده نمایند . و باید یاد آور شدکه در رابطه با فرا گرفتن ابزار شناخت ومعرفت ،امام محمد غزالی رحمه الله نتوانست فلسفه را بشکند. ودانش دین را کاملا وارد میدان وجانشین آن ، نماید. مگر اینکه فلسفه را هضم نمود. ودرآن فرو رفت .واهداف فیلسوفان را تبین نمود .تا خود یکی از استوانه های آن بشمار آمد، و آنگاه اهداف خویش را پیاده نمود .وقطعا تمامی این وظائف ومسئولیت ها ،انجام نخو اهد پذیرفت. مگر بآزاد ساختن افکار وشعور بشری از اوهام وخرافاتی که تمامی اندیشه های انسانها را فرا گرفته است ،تنها موظف بودن ورسمیت داشتن در آموزشگاه های دولتی، ومدارس ودانشگاه ها، برای انجام رسالت الاهی کافی نخواهدبود.باید هر فرد ، از دانشمندان چنین درکی را داشته باشند، که رسالت و مسئولیت دعوت داشته، ودر شمار رجال فکر واندیشه می باشند .فرق این مورد در ین است که بگوئیم :گروهی زنده گی می کنند ،در اسلام، ومی خورند از اسلام ،وجمعی دیگر زنده گی می کنند برای اسلام ،ومی میرند در راه اسلام .
باید میان علماء و اندشمندان ،در سطح جهان اسلام، پیوند وهمبستگی وجود داشته ، وعلماء با همدیگر تعاون داشته باشند. تا بتوانند از نییروی عظیم مردمی وپیروان خویش، بهره بر داری نمایند .
اندیشمندان اسلامی ،در برابر هر حرکتی باید، موقف سالم اسلامی داشته ، تا بر گشت آن برای اسلام وجامعه اسلامی، وموجب حیات جدید جامعه گردد. وریخت چامعه اسلامی باید بر اساس رنگ وریخت اسلام پیریزی گردد. علماء وخرد ورزان ،پشت ها را استوار نمایند ودستهای همدیگر را بفشارند، وجلو خطاها را گرفته ،تا سر حد امکان تلاش نمایند.
اگر علماء جلو دار صف نبوده ،و از نظر عملی و دادن قربانی ، وبخشش جانها ،پیش قدم قوم نیستند می توانند پیروان این قول باشند.
نوشته: دکتر یوسف قرضاوی
برگردان: مصباح هراتی