مراتب و ارکان قدر (مرتبۀ اول: علم)

مراتب و ارکان قدر (مرتبۀ اول: علم)

با توجّه به آنچه بیان شد، دانستیم قدر چهار مرحله دارد که ارکان یا مراتب قدر نامیده می­شوند.

این ارکان مقدّمۀ شناخت قضا و قدر بوده و فقط با اثبات هر چهار تا، ایمان به تقدیر صحیح می­گردد:

مرتبۀ اول: علم:

یعنی باور به اینکه الله تعالی دانا به هر چیز است؛ از لحاظ کلّی و جزئی و در گذشته و آینده. پروردگار نسبت به افعال خود و اعمال بندگان و آنچه در جهان هستی جریان دارد، داناست و آنچه در گذشته اتّفاق افتاده و آنچه به وقوع خواهد پیوست را می­داند و نیز آنچه اتّفاق نیفتاده را می­داند که اگر روی می­داد، چگونه می­بود.

همان گونه که از مخلوقات، پیش از اینکه آن‎ها را بیافریند و از ارزاق، اجل­ها، اعمال و تمامی حرکات و سکنات‌شان آگاه است.[۱]

دلایل فراوانی بیانگر این مرتبه هستند، چنانکه الله تعالی می­فرماید:

﴿وَقَالَ الَّذِینَ کَفَرُوا لَا تَأْتِینَا السَّاعَهُ ۖ قُلْ بَلَىٰ وَرَبِّی لَتَأْتِیَنَّکُمْ عَالِمِ الْغَیْبِ ۖ لَا یَعْزُبُ عَنْهُ مِثْقَالُ ذَرَّهٍ فِی السَّمَاوَاتِ وَلَا فِی الْأَرْضِ وَلَا أَصْغَرُ مِن ذَٰلِکَ وَلَا أَکْبَرُ إِلَّا فِی کِتَابٍ مُّبِینٍ﴾ [سبأ: ۳]

«و کسانی که کافر شدند، گفتند: قیامت به سراغ ما نخواهد آمد، [ای پیامبر!] بگو: آری، به پروردگارم [آن] دانای غیب سوگند که حتماً به سراغ شما خواهد آمد. به ‌اندازۀ ذرّه­ای در آسمان‎ها و در زمین از او پنهان نیست، و نه کوچک­تر از آن و نه بزرگ­تر، مگر [اینکه] در کتابی آشکار [ثبت] است».

[۱]– شفاء العلیل، ابن قیّم، ص ۶۱٫