وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
۹- ترجیح میان سخنان مختلف برای شناخت درست از نا درست
علت‌هایی که سبب می‌شوند تا سخنی بر سخن دیگر ترجیح داده شود، بسیارند که علماء در بحث تعارض و ترجیح در کتب اصول فقه از آن سخن گفته‌اند.[۱]
از جمله: ۱- ترجیح از طریق متن[۲] ۲- ترجیح از طریق سند[۳] ۳- ترجیح به امور خارجی[۴] گاه تعداد ترجیح‌ها نزد بعضی از اهل علم به صد مورد می‌رسد. این کار نیازمند تقوی و علم و فقه، و دوری از هوی و هوس و عدم اشتیاق به غلبه رأی و اندیشه دارد. اگر مردمان با این متد علمی دقیق مسائل مورد اختلاف را بررسی می‌نمودند، این امکان وجود داشت که بسیاری از این مسائل که با جار و جنجال صحنه را پر کرده‌اند از میان بروند؛ اما با کمال تأسف بسیاری از روشنفکران! که فرهنگ غالبشان از طریق روزنامه‌ها و مجلات است و آگاهی‌شان هنوز از الفبای علوم شرعی و مبادی آن فراتر است و بدون علم و دانش به ترجیح میان آراء و رد و عیب جویی مخالفین می‌پردازند، اینان دورترین راه را، از شیوه و متد علمی، در تعادل و برخورد با مسائل اختلافی برگزیده‌اند. مضاف بر اینکه گام‌های تدریجی موارد قبلی را هم نپیموده‌اند؛ گام‌هایی که تضمین کنندۀ سلامت نوع برخورد با مسائل اختلافی است.
بعد از این پیشگفتار که راه و روش مناسب و درست برخورد با مسائل اختلافی را بیان می‌دارد، به ذکر اسباب اختلاف می‌پردازیم تا همان گونه باشد که امام ابن تیمیه/ در مورد اختلاف میان ائمه [از بعضی علما نقل کرده و] فرموده است: «اتفاقهم حجه قاطعه، واختلافهم رحمه واسعه»
یعنی: موارد اتفاق آن بزرگواران حجت برّان، و اختلافشان رحمت بی‌کران است.[۵]
[۱]– از جمله کتاب الوجیز فی اصول الفقه تألیف: عبدالکریم زیدان ص۳۹۸-۳۹۳، همچنین مبانی فقه، عبدالکریم محمدی، ص۲۲۸-۲۱۷، اصول فقه شافعی تألیف: کانی مشکانی ص۲۲۰-۲۱۱٫
[۲]– مانند روایت کسی که حدیث را با لفظی فصیح موافق با قواعد زبان عربی روایت می‌کند، بر روایت کسی که لفظش رکیک و دور از استعمال مألوف است، مقدم است.
[۳]– مثلا اگر دو حدیث با یکدیگر متعارض باشند، و یکی به چند طریق روایت شده باشد، بر دیگری که با طرق کمتری روایت شده است، مقدم است؛ زیرا ظن حاصل به روایت چند نفر قوی‌تر از ظن حاصل به روایت یک نفر است.
[۴]– مثلا روایتی که از نصوص دیگر بر مضمون خود شاهد دارد بر روایت بدون شاهد مقدم است. این مثال و دو مثال قبلی از کتاب مبانی فقه تألیف عبدالکریم محمدی اخذ شده است.
[۵]– پاورقی: الفتاوی / (۳۰/۸۰).