ما جاء فی منکری القدر (تهدیداتی که راجع به منکران قدر وارد شده است) (۳)

بغوی در «شرح السنه» می‌گوید: «ایمان به قدر، فرضی لازم و حتمی است. ایمان به قدر این است که انسان اعتقاد داشته باشد که خدای متعال خالق اعمال خیر و شر بندگان است که پیش از آفرینش آنان، آن را در لوح محفوظ نوشته است؛ الله تعالی می‌فرماید: ﴿وَٱللَّهُ خَلَقَکُمۡ وَمَا تَعۡمَلُونَ ٩۶﴾ [الصافات: ۹۶]: «حال آن‌که الله، شما و کردارتان  آفریده است». پس ایمان و کفر، طاعت و معصیت همه براساس قضا و قدر خدا و اراده و مشیت الله است. البته خدا ایمان و طاعت را می‌پسندد و وعده‌ی پاداش را بر آن مترتب نموده و کفر و معصیت را نمی‌پسندد و وعده‌ی عقاب و مجازات را بر آن مترتب نموده است؛ خدای متعال می‌فرماید: ﴿وَیُضِلُّ ٱللَّهُ ٱلظَّٰلِمِینَۚ وَیَفۡعَلُ ٱللَّهُ مَا یَشَآءُ﴾ [إبراهیم: ۲۷]: «و کافران را (در دنیا و آخرت) گمراه و سرگشته می‌سازد و خداوند هرچه بخواهد انجام می‌دهد»^[۱].

بغوی افزود: «قدر، سرّی از اسرار خدای متعال است هیچ فرشته‌ی مقرب و هیچ پیامبر مرسلی را از آن مطلع نگردانیده است. پرداختن به آن و بحث و تحقیق درباره‌ی آن از طریق عقل، جایز نیست. انسان باید معتقد باشد که خدای متعال انسان‌ها را آفریده و آنان را دو گروه قرار داده است: ۱- اهل یمین، اینان را از روی لطف و فضل خود برای بهشت و نعمت‌های بهشتی آفریده است. ۲- اهل شمال، اینان را از روی عدل خود برای دوزخ آفریده است؛ خدای متعال می‌فرماید: ﴿وَلَقَدۡ ذَرَأۡنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرٗا مِّنَ ٱلۡجِنِّ وَٱلۡإِنسِ﴾ [الأعراف: ۱۷۹]: «و بسیاری از جن­ها و انسان­ها را برای دوزخ آفریده‌ایم»^[۲].

مردی از علی بن ابی طالب رضی الله عنه پرسید و گفت: ای امیرالمؤمنین! درباره‌ی قدر مطالبی به اطلاع من برسان. حضرت علی رضی الله عنه گفت: «راهی تاریک است، از آنجا عبور مکن». سؤال را تکرار کرد، حضرت علی  رضی الله عنه گفت: «دریایی عمیق است، وارد آن مشو». دوباره سؤال را مطرح کرد، حضرت علی رضی الله عنه گفت: «قدر، راز خداست و بر تو مخفی کرده، دنبال آن نرو»^[۳].

 

(برگرفته از کتاب تیسیر العزیز شرح کتاب توحید محمد بن عبدالوهاب)

[۱]– شرح السنه، ۱/۱۴۲- ۱۴۳٫

[۲]– همان، ۱/۱۴۴٫

[۳]– آجری در «الشریعه»، (شماره‌ی ۴۲۲- دمیجی)؛ ابن بطه در «الإبانه»، شماره‌ی ۱۵۸۳؛ لالکائی در «شرح أصول الاعتقاد»، شماره‌ی ۱۱۲۳؛ ابن عساکر در «تاریخ دمشق»، ۴۲/۵۱۲- ۵۱۳ و ۱۵/۱۸۲ و دیگران از چندین طریق از علی رضی الله عنه این گفته را نقل کرده اند. در اسناد این روایات، ضعف وجود دارد. این گفته به طور مرفوع از طریق حدیث ابن عمر، انس، عایشه و از طریق حدیث ابن عباس از عیسی علیه السلام روایت شده است. اسناد مرفوع این روایت، خیلی سست است.

اما این گفته‌ای که از حضرت علی  رضی الله عنه نقل شده، امت اسلام آن را پذیرفته و بر معنایش اجماع نموده‌اند. ابن عبدالبر در کتاب «الاستذکار»، ۸/۲۶۳ می‌گوید: «دانشمندان و حکیمان از قدیم گفته‌اند: قدر، راز الله است، پس در آن تأمل نکنید».