فضیلت صبر

الله متعال می‌فرماید: ﴿قُلۡ یَٰعِبَادِ ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ ٱتَّقُواْ رَبَّکُمۡۚ لِلَّذِینَ أَحۡسَنُواْ فِی هَٰذِهِ ٱلدُّنۡیَا حَسَنَهٞۗ وَأَرۡضُ ٱللَّهِ وَٰسِعَهٌۗ إِنَّمَا یُوَفَّى ٱلصَّٰبِرُونَ أَجۡرَهُم بِغَیۡرِ حِسَابٖ١٠﴾ [الزمر: ۱۰].

«[ای پیامبر،] بگو: «ای بندگان باایمانِ من، از پروردگارتان پروا کنید. افرادى که نیکویى مى‏کنند، [علاوه بر آخرت، در این دنیا نیز] پاداش نیکو دارند. زمین الله گسترده است [پس اگر براى حفظ عقیدۀ خود دچار مشکل شدید، هجرت کنید]. قطعاً پاداش پایداران، کامل و بى‌دریغ عطا خواهد شد».

و الله متعال می‌فرماید: ﴿وَلَنَبۡلُوَنَّکُم بِشَیۡءٖ مِّنَ ٱلۡخَوۡفِ وَٱلۡجُوعِ وَنَقۡصٖ مِّنَ ٱلۡأَمۡوَٰلِ وَٱلۡأَنفُسِ وَٱلثَّمَرَٰتِۗ وَبَشِّرِ ٱلصَّٰبِرِینَ١۵۵ ٱلَّذِینَ إِذَآ أَصَٰبَتۡهُم مُّصِیبَهٞ قَالُوٓاْ إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّآ إِلَیۡهِ رَٰجِعُونَ١۵۶ أُوْلَٰٓئِکَ عَلَیۡهِمۡ صَلَوَٰتٞ مِّن رَّبِّهِمۡ وَرَحۡمَهٞۖ وَأُوْلَٰٓئِکَ هُمُ ٱلۡمُهۡتَدُونَ١۵٧﴾ [البقره: ۱۵۵-۱۵۷].

«و قطعاً شما را با چیزی از [قبیل] ترس و گرسنگی [= قحطی] و زیان مالی [= نابودی یا دشواریِ کسبِ آن] و جانی [= مرگ و میر یا شهادت] و زیان محصولات [کشاورزی] می‌آزماییم؛ و [ای پیامبر،] شکیبایان را [به آنچه در دنیا و آخرت برایشان فراهم می‌آید] بشارت بده؛ همان کسانی که هر گاه مصیبتی به ایشان می‌رسد [از روی رضایت و تسلیم] می‌گویند: «به راستی که ما از آنِ الله هستیم و به سوی او بازمی‌گردیم». این‌ها هستند که درودها و رحمتی از پروردگارشان برایشان است و همینان هدایت‏یافتگانند».

عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ: إِنَّ نَاسًا مِنَ الأَنْصَارِ سَأَلُوا رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم، فَأَعْطَاهُمْ، ثُمَّ سَأَلُوهُ فَأَعْطَاهُمْ، ثُمَّ سَأَلُوهُ فَأَعْطَاهُمْ، حَتَّى نَفِدَ مَا عِنْدَهُ، فَقَالَ: «مَا یَکُونُ عِنْدِی مِنْ خَیْرٍ فَلَنْ أَدَّخِرَهُ عَنْکُمْ، وَمَنْ یَسْتَعْفِفْ یُعِفَّهُ اللَّهُ، وَمَنْ یَسْتَغْنِ یُغْنِهِ اللَّهُ، وَمَنْ یَتَصَبَّرْ یُصَبِّرْهُ اللَّهُ، وَمَا أُعْطِیَ أَحَدٌ عَطَاءً خَیْرًا وَأَوْسَعَ مِنَ الصَّبْرِ».^[۱]

ابوسعید خدری می‌گوید: برخی از انصار، از رسول الله صلی الله علیه وسلم چیزی درخواست کردند. رسول الله ج خواستۀ آن‌ها را بر آورده نمود. دوباره از او درخواست کردند. رسول الله صلی الله علیه وسلم به آن‌ها، آنچه را خواسته بودند، عطا فرمود تا اینکه مالی که نزد رسول الله ج بود، تمام شد. آنگاه رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «آنچه نزد من باشد، من آن ‌را ذخیره نمی‌کنم. ولی هرکس از خواستن اجتناب کند، الله او را از خواستن، بی‌نیاز می‌سازد. و هرکس اظهار بی‌نیازی کند، الله او را بی‌نیاز می‌سازد. و هرکس صبر را پیشه سازد، الله به او صبر، نصیب خواهد کرد. و نعمتی بهتر و فراخ‌تر از صبر، به هیچ‌کس عنایت نشده است».

عَنْ أَبِی هُرَیْرَهَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم قَالَ: «لَیْسَ الشَّدِیدُ بِالصُّرَعَهِ، إِنَّمَا الشَّدِیدُ الَّذِی یَمْلِکُ نَفْسَهُ عِنْدَ الْغَضَبِ».^[۲]

ابوهریره می‌گوید: رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «پهلوان کسی نیست که رقیب (هم‌آوردش) را به زمین بزند؛ پهلوان کسی است که هنگام خشم، خودش را کنترل نماید».

عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ، قَالَ: سَمِعْتُ النَّبِیَّ صلی الله علیه وسلم یَقُولُ: «إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى قَالَ: إِذَا ابْتَلَیْتُ عَبْدِی بِحَبِیبَتَیْهِ فَصَبَرَ، عَوَّضْتُهُ مِنْهُمَا الجَنَّهَ. یُرِیدُ: عَیْنَیْهِ».^[۳]

از انس بن مالک روایت شده است که گفت: از پیامبر صلی الله علیه وسلم شنیدم که فرمود: «الله متعال می‌فرماید: هرگاه بنده‌ام را با گرفتن دو محبوبش، مورد آزمایش قرار دهم، و او [در این آزمایش] صبر کرد، در پاداش آن دو [و صبر بر از دست دادن‌شان]، بهشت را نصیبش می‌کنم»؛ منظور از دو محبوبش، دو چشمش می‌باشد.

عَنْ أبِی هُرَیْرَهَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم: «مَا یَزَالُ الْبَلَاءُ بِالْمُؤْمِنِ وَالْمُؤمِنَهِ فِی نَفْسِهِ وَولَدِهِ وَمَالِهِ حَتَّى یَلْقَى اللَّهَ تَعَالَى وَمَا عَلَیْهِ خَطِیئَهٌ».^[۴]

از ابوهریره روایت شده است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «بلا و مصیبت، همواره بر نفس و مال و فرزند انسان مؤمن (مرد یا زن) است، تا وقتی که (به سبب این بلاها، در وقت مرگ)، در حالی که هیچ خطا و گناهی ندارد، الله متعال را ملاقات می‌کند».

[۱]– متفق علیه؛ بخاری حدیث شماره ۱۴۶۹ و مسلم حدیث شماره ۱۰۵۳ با لفظ بخاری

[۲]– متفق علیه؛ بخاری حدیث شماره ۶۱۱۴ و مسلم حدیث شماره ۲۶۰۹ با لفظ بخاری

[۳]– بخاری حدیث شماره ۵۶۵۳

[۴]– حسن؛ ترمذی حدیث شماره ۲۳۹۹؛ السلسله الصحیحه آلبانی شماره ۲۲۸۰