فضیلت روزه عاشورا

عاشورا در لغت
روز دهم ماه محرم را عاشورا گویند، عدد ده را در عربی عشر می گویند و این کلمه به چند لفظ در لغت عربی ذکر شده است مانند: عاشوراء، عشوراء، عاشورا عشورا، عاشور.
امر به روزه گرفتن عاشورا
رسول الله صلی الله علیه وسلم روز عاشورا در مکه روزه می گرفتند و با هجرت به مدینه در روز دهم محرم سال دوم هجری دستور دادند تا همگی این روز را روزه بگیرند در حالی که بعضی از مردم مانند روزهای دیگر شروع به خوردن و نوشیدن کرده بودند، رسول‌الله‌ صلی الله علیه وسلم به قریه ها و دهکده های اطراف مدینه نیز اشخاصی فرستاد تا به مردم اطلاع دهند که روزه بگیرند، و کسانی که در این روز شروع به خوردن و نوشیدن نموده بودند نیز از خوردن و نوشیدن امتناع (خودداری) ورزند و بقیه روز را روزه بگیرند.
از سلمه بن اکوع رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم به مردی از قبیله‌ی اسلم امر نمود تا به مردم اعلان نماید، کسی که تا حالا نخـورده است روزه بگیرد زیرا امروز روز عاشورا است. (بخاری ۲/۵۹)
علما اتفاق نظر دارند که روزه‌ی روز عاشورا سنت است. روزه‌ی عاشورا در ابتدای اسلام واجب بود و سپس حکم آن مستحب گردید ، زیرا رسول الله صلی الله علیه وسلم بعد از فرض شدن رمضان کسی را به گرفتن روزه‌ی روز عاشورا امر ننموده است.

فضیلت روزه عاشورا
* روزه گرفتن در این روز میان همه پیامبران پیشین معروف بوده است. نوح و موسی علیهم السلام به خاطر نجات از قوم کافران روزه می‌گرفتند،
بدین جهت یهود این روز را روزه گرفته و نصاری این روز را با عظمت می‌شمارند، قریش نیز به خاطر گناه بزرگی که انجام داده بودند در این روز روزه گرفته و پوشش کعبه را عوض می‌کردند.
* از ابوقتاده رضی الله عنه روایت است از رسول الله صلی الله علیه وسلم در مورد روزه‌ی عاشورا پرسیده شد، رسول‌الله صلی الله علیه وسلم در جواب فرمود: «گناهان سال گذشته را محو می‌کند». (مسلم ۱۱۶۲)
مراد محو گناهان صغیره است ، اگر گناه صغیره نداشته باشد پس امید است از گناهان کبیره‌اش کاسته شود، اگر گناه کبیره نیز نداشت ، مرتبه و مقام این مؤمن ارتقا می‌یابد.
*ازابوقتاده رضی الله عنه روایت است که رسول‌الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «امیدوارم که خداوند روزه‌ی روزعرفه را سبب محو گناهان یک سال قبل و یک سال بعدش قرار دهد وامیدوارم که خداوند روزه‌ی عاشورا را سبب محو گناهان سال گذشته قرار دهد». (مسلم ۱۹۷۶– ابوداود ۲۴۲۵)
*ربیع بنت معوذ رضی الله عنها می گوید: ما روز عاشورا را روزه می‌گرفتیم و فرزندان خردسال خود را نیز وادار به روزه گرفتن می‌‌کردیم. و برای آنها عروسکهای پشمی می‌ساختیم. و هر وقت یکی از آنها برای غذا گریه می‌کرد، او را با آن عروسک، سرگرم می‌کردیم تا اینکه وقت افطار، فرا می‌رسید. (بخارى ۱۹۶۰)
اسود بن یزید می گوید: هیچ کس را مانند علی بن ابی طالب و ابو موسی ندیدیم که به روزه گرفتن عاشورا امر نمایند. (مصنف عبدالرزاق ۴/۲۸۷ )
ابو معاویه می گوید: از علی رضی الله عنه شنیدم که در روز عاشورا اعلان می‌نمود: ای مردم اگر کسی چیزی خورده است پس باقیمانده‌ی روز را روزه بگیرد. (تهذیب الآثار ص۳۸۹- مستدرک الوسائل۱-۵۹۴).

علی رضی الله عنه امر می فرمود تا روز نهم و یازدهم با روز دهم احتیاطاً روزه گرفته شود، زیرا گناهان سال قبل را محو می‌کند، اگـر کسی متوجه نبود و در طول روز یـادش آمد پس باقیمانده‌ی روز را روزه بـگیرد. (الأمانی الخمیسیه ۲/۸۷)
در کتاب الإستبصار که از کتب معتبر شیعه می باشد، مسأله‌ی مستحب بودن روزه در روز عاشورا نیز آمده است، امام صادق رحمه الله از پدرش باقر رحمه الله روایت می‌کند که علی رضی الله عنه فرمود: «در عاشورا روزه بگیرید، نهم و دهم زیرا که گناه یک سال را می‌بخشد». (الإستبصار ۲/۱۳۴)
روایات فوق و دیگر روایت ها دلالت بر حرص صحابه و ائمه به روزه گرفتن عاشورا می‌نماید. روز عاشورا باید بخاطر اقتدا به رسول الله صلی الله علیه وسلم و حصول اجر روزه گرفته شود.

دیدگاه علما در مورد روزه‌ی روز عاشورا
دیدگاه اول) روزه گرفتن دهم محرم به تنهایی:
از عایشه رضی الله عنها روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم امر به گرفتن روزه در روز عاشورا فرمود. (بخاری ۱۸۶۳)
دیدگاه دوم) روزه گرفتن نهم و دهم محرم:
از ابن عباس رضی الله عنه روایت است: هنگامی که رسول الله صلی الله علیه وسلم روز عاشورا را روزه گرفت و امتش را به روزه گرفتن این روز امر فرمود، یاران رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: ای رسول خدا این روز با عظمتی نزد یهود و نصاری است، رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود:«اگر سال آینده این روز فرا رسید، إن شاءالله روز نهم را نیز روزه خواهیم گرفت. » (مسلم ۱۹۱۶)
امام شافعی و امام احمد و نووی این نوع را به علت کثرت احادیث افضل‌تر می‌دانند.
دیدگاه سوم) روزه گرفتن نهم و دهم و یازدهم محرم:
از ابن عباس رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «روز عاشورا را روزه بگیرید و با یهود مخالفت نمایید، یک روز قبل و یک روز بعدش را نیز روزه بگیرید».
شوکانی در نیل الأوطار می‌گوید: رِوَایَهُ أَحْمَدَ هَذِهِ ضَعِیفَهٌ مُنْکَرَهٌ ؛ آلبانی در ضعیف الجامع رقم (۳۵۰۶) آن را ذکر کرده است. اما با وجود ضعف حدیث جمعی از علما از باب مخالفت با یهود این نوع روزه را پیشنهاد داده‌اند.

فضائل روزه
* عَنْ سَهْلٍ رضی الله عنه، عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه وسلم قَالَ: «إنَّ فِی الجَنَّهِ بَابًا یُقَالُ لَهُ الرَّیَّانُ، یَدْخُلُ مِنْهُ الصَّائِمُونَ یَوْمَ القِیَامَهِ، لاَ یَدْخُلُ مِنْهُ أَحَدٌ غَیْرُهُمْ ، یُقَالُ: أَیْنَ الصَّائِمُونَ؟ فَیَقُومُونَ لاَ یَدْخُلُ مِنْهُ أَحَدٌ غَیْرُهُمْ، فَإِذَا دَخَلُوا أُغْلِقَ فَلَمْ یَدْخُلْ مِنْهُ أَحَدٌ» (متفق علیه)
از سهل رضی الله عنه روایت شده است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «در بهشت دری است که آن را ریّان گویند و در روز قیامت روزه‌داران از آن داخل (بهشت) می‌شوند و کسی جز آنها از آنجا داخل نخواهد شد؛ گفته می‌شود: روزه داران کجا هستند؟ و روزه داران قیام می کنند و کسی غیر از آنها از آن در وارد نمی شود و چون همه داخل شدند، در بسته می‌شود و دیگر کسی از آنجا وارد نمی‌گردد.» (متفق علیه)
* عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ رَضِیَ اللهُ عَنْهُ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «مَا مِنْ عَبْدٍ یَصُومُ یَوْمًا فِی سَبِیلِ اللهِ، إِلَّا بَاعَدَ اللهُ، بِذَلِکَ الْیَوْمِ وَجْهَهُ عَنِ النَّارِ سَبْعِینَ خَرِیفًا» (متفق علیه)
از ابو سعید خدری رضی الله عنه روایت شده است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «هر بنده ای که روزی در راه خدا، روزه بگیرد، خداوند یقیناً صورت او را به خاطر آن روزه، به مدت هفتاد سال از آتش (دوزخ) دور می‌کند»(متفق علیه)