در حدیثی به روایت ترمذی، آمده است: «بهترین عبادت، انتظار برطرف شدن رنج و مشکل است».
﴿أَلَیۡسَ ٱلصُّبۡحُ بِقَرِیبٖ ٨١﴾ [هود: ۸۱] «آیا صبح نزدیک نیست»؟
طلوع سپیده دم برای رنجدیدگان آشکار میشود و صبح امید و فرج از راه میرسد و تاریکی غم و اندوه را برطرف میسازد؛ به صبح و سپیده دم بنگر و منتظر باش تا خداوند مشکل گشا، گره از مشکلت بگشاید. عربها میگویند: «وقتی ریسمان، سخت و سفت شود، پاره خواهد شد». یعنی وقتی کارها، بحرانی و بغرنج شدند، منتظر برطرف شدن رنج و مشکل و رهایی از بحران باش. خداوند متعال میفرماید: ﴿وَمَن یَتَّقِ ٱللَّهَ یُکَفِّرۡ عَنۡهُ سَیَِّٔاتِهِۦ وَیُعۡظِمۡ لَهُۥٓ أَجۡرًا ۵﴾ [الطلاق: ۵] «هر کس از خداوند بهراسد و تقوای الهی پیشه نماید، خداوند کارش را آسان میگرداند».
عربها میگویند:
الغمرات ثم ینجلینّه | ثم یذهبن ولا یجنّه |
«سختیها، برطرف میشوند و میروند و او را دیوانه نمیکنند».
در حدیث صحیح آمده است: «من، نزد گمان بنده ام هستم؛ پس هر گمانی که میخواهد، در باره ام داشته باشد».
﴿حَتَّىٰٓ إِذَا ٱسۡتَیَۡٔسَ ٱلرُّسُلُ وَظَنُّوٓاْ أَنَّهُمۡ قَدۡ کُذِبُواْ جَآءَهُمۡ نَصۡرُنَا فَنُجِّیَ مَن نَّشَآءُۖ﴾ [یوسف:۱۱۰] «تا آنکه پیامبران، ناامید گردیدند و گمان بردند که آنها دروغگو قرار داده شدند، بدانگاه یاری ما به سراغ آنها آمد و آنگاه هرکس را که بخواهیم، نجات میدهیم».
﴿إِنَّ مَعَ ٱلۡعُسۡرِ یُسۡرٗا ۶﴾ [النشرح: ۶] «به همراه سختی آسانی است».
برخی از مفسرین گفتهاند: یک سختی، بر دو آسانی چیره نخواهد گشت. بعضی هم این گفته را حدیث دانستهاند.
خداوند متعال میفرماید: ﴿لَعَلَّ ٱللَّهَ یُحۡدِثُ بَعۡدَ ذَٰلِکَ أَمۡرٗا ١﴾ [الطلاق: ۱] «شاید خداوند بعد از آن کاری تازه ایجاد نماید».
﴿أَلَآ إِنَّ نَصۡرَ ٱللَّهِ قَرِیبٞ ٢١۴﴾ [البقره: ۲۱۴] «آگاه باشید! همانا یاری خداوند نزدیک است».
﴿إِنَّ رَحۡمَتَ ٱللَّهِ قَرِیبٞ مِّنَ ٱلۡمُحۡسِنِینَ ۵۶﴾ [الأعراف: ۵۶] «بیگمان رحمت خداوند به نیکوکاران نزدیک است».
در حدیث صحیح آمده است: «بدان که پیروزی به همراه شکیبایی است و به دنبال اندوه و مشکل، راه حل و برون رفت خواهد آمد».
شاعر میگوید:
إذا تضایق أمر فانتظر فرجا | فأقرب الأمر أدناه إلی الفرج |
«هرگاه کاری، سخت و دشوار گشت، منتظر راه حل و بر طرف شدن مشکل باش؛ چون نزدیکترین چیز به راه حل و رهایی، دشوار شدن مشکل است».
شاعری دیگر میگوید:
وإنی حبست النفس بعد ابن عنبس | وقـد لج مـن مـاء العیـون لـجوج |
«بعد از ابن عبس خودم را نگاه داشتم؛ در حالی که امواج خروشان آب چشمهها سر بلند کرده بود.
لیـفرح صب أو لـیستـاء حـاسد | ولـلـشر بـعد النـازلات فـروج |
«تا دلباختهای شادمان شود یا کینهتوزی ناراحت گردد؛ و مصیبتها بعد از اینکه میآیند، برطرف خواهند شد».
دیگری میگوید:
سهــرت أعین ونامت عیـون | فی شؤون تکـون أو لا تکون |
«خواب از برخی چشمها پریده و چشمهایی هستند که پلک روی هم نهاده و در خواب فرو رفتهاند؛ این بیخوابی، در مورد چیزهایی است که پیش میآید یا پیش نمیآید».
فــدع الهـم ما استطعت فحمـ | ـــلانـک الهـمــوم جنــون |
«تا آنجا که میتوانی ناراحتی و اندوه را رها کن؛ چون بر دوش کشیدن ناراحتیها، دیوانگی است».
إن ربا کفاک ما کان بالأمسـ | ـس سیکفیک فی غد ما یکون |
«بیگمان پروردگاری که تو را در برابر مشکلات دیروز حفاظت کرد، در باربر اتفاقات فردا نیز تو را حفاظت میکند».
دیگری میگوید:
دع المقادیر تجری فی أعنتها | ولا تنامـن إلا خـالی البـال |
«بگذار مقدرات در محل خود جاری شوند و آسوده خاطر بخواب».
ما بین غمضه عین وانتباهتها | یغیر الله من حال إلـی حـال |
«در یک چشم به هم زدن، خداوند، دنیا را از یک حالت به حالتی دیگر تغییر میدهد».