أ. تعریف آن: غلو به معنی زیاده روی در مدح یا ذم چیزی که مستحق آن نیست، میباشد. و درشرع منظور تجاوز از حدودی است که شریعت برای بندگانش در عقیده یا عبادت قرار داده است.
ب: حکم آن: حرام است. نصوص بر نهی و برحذر بودن از آن آمده است و بیان میدارد که سرانجام بد برای اهل آن در حال و آینده میباشد. الله تعالی میفرماید: ﴿یَٰٓأَهۡلَ ٱلۡکِتَٰبِ لَا تَغۡلُواْ فِی دِینِکُمۡ وَلَا تَقُولُواْ عَلَى ٱللَّهِ إِلَّا ٱلۡحَقَّۚ﴾ [النساء: ۱۷۱]. «ای اهل کتاب در دینتان غلو نکنید و بر خداوند جز حق نگویید» و میفرماید: ﴿قُلۡ یَٰٓأَهۡلَ ٱلۡکِتَٰبِ لَا تَغۡلُواْ فِی دِینِکُمۡ غَیۡرَ ٱلۡحَقِّ وَلَا تَتَّبِعُوٓاْ أَهۡوَآءَ قَوۡمٖ قَدۡ ضَلُّواْ مِن قَبۡلُ وَأَضَلُّواْ کَثِیرٗا وَضَلُّواْ عَن سَوَآءِ ٱلسَّبِیلِ ٧٧﴾ [المائده: ۷۷]. «بگو ای اهل کتاب در دینتان به ناحق غلو و زیاده روی نکنید و به دنبال هوا و آرزوی دستهای که پیش از این گمراه شدند و بسیاری را گمراه کردند و از راه راست منحرف شدند نروید.»
از ابن عباسب روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «إِیَّاکُمْ وَالْغُلُوَّ فِی الدِّینِ فَإِنَّمَا أَهْلَکَ مَنْ کَانَ قَبْلَکُمْ الْغُلُوُّ فِی الدِّینِ»[۱] «از زیاده روی و تجاوز از حد پرهیز نمایید زیرا کسانی که قبل از شما بودند به وسیله زیاده روی در دین نابود شدند».
از ابن مسعود رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «هَلَکَ الْمُتَنَطِّعُونَ قَالَهَا ثَلَاثًا»[۲] «سه بار فرمودند: متجاوزین از حد نابود شوند».
از عمر بن خطاب رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «لَا تُطْرُونِی کَمَا أَطْرَتْ النَّصَارَى ابْنَ مَرْیَمَ فَإِنَّمَا أَنَاعَبْدُ اللَّهِ وَرَسُولُهُ»[۳] «در حق من آنگونه که نصاری در حق عیسی بن مریم افراط کردند، افراط ننمایید. جز این نیست که من بنده و رسول خداوند هستم».
مراد از این حدیث این است که در مدح من همانگونه که نصاری در مدح عیسی که او را تا حد ربوبیت و الوهیت بالا بردند زیاده روی نکنید و من تنها بنده خدا هستم پس مرا به آنچه پروردگارم مرا به آن وصف نموده، توصیف کنید و بگویید: بنده و رسول خدا.
پس گمراه از مخالفت امر او و مرتکب شدن در آنچه از آن نهی نموده پرهیز نمیکند و آن را با بزرگترین نقض کننده، نقض مینمایند که آن غلو کردن در تمجید و تمدیح اوست و برای او آنچه را که نصاری در حق عیسی یا نزدیک به آن ادعا کردند، ادعا نمودند. از او درخواست بخشش گناهان و گشایش در سختی، شفای مریضیها و چیزهای دیگر که تنها مختص به الله تعالی است و شریکی برای او نیست نمودند و همه اینها به خاطر غلو و زیاده روی در دین است.
[۱] المسند (۱ / ۳۴۷)، والمستدرک (۱ / ۶۳۸). وصححه ووافقه الذهبی
[۲] صحیح مسلم برقم (۲۶۷۰)
[۳] صحیح البخاری برقم (۳۴۴۵).