عواملی که سبب بروز اختلاف می‌شوند

عواملی که سبب بروز اختلاف می‌شوند عبارتند از: ۱- عواملی که به شخص مجتهد باز می‌گردند ۲- عواملی که به خود وحی بر می‌گردد ۳- برخی از آن‌ها به زبانی بر می‌گردند که وحی بدان نازل شده است ۴- پاره‌ای از آن‌ها به طریقه انتقال وحی باز می‌گردند ۵- و آن‌هایی که به سرشت رویدادهایی که از لحاظ شرعی و ارزشی حکم آن در شرع مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد، بر می‌گردند.

در میان گذشتگان نیز اختلاف روی داده، هر چند بعضی از آن‌ها را خداوند مورد ملامت و سرزنش قرار داده، و بعضی را نکوهش ننموده، همین نشان می‌دهد که می‌توان بعضی از این اختلافات را از میان بر چید و دین نیز خواهان دوری گرفتن از آن‌هاست، و برخی از این‌ها را نمی‌توان دفع نمود و دین نیز دستور به اجتناب از آن نداده است.