علم چگونه از بین می‌رود؟

1. عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ قَالَ: أَلَا أُحَدِّثُکمْ حَدِیثًا سَمِعْتُهُ مِنْ رَسُولِ اللهِ صلی الله علیه وسلم لَا یحَدِّثُکمْ أَحَدٌ بَعْدِی سَمِعَهُ مِنْهُ «إِنَّ مِنْ أَشْرَاطِ السَّاعَهِ أَنْ یُرْفَعَ الْعِلْمُ، وَیَظْهَرَ الْجَهْلُ، وَیَفْشُوَ الزِّنَا، وَیُشْرَبَ الْخَمْرُ، وَیَذْهَبَ الرِّجَالُ، وَتَبْقَى النِّسَاءُ حَتَّى یَکُونَ لِخَمْسِینَ امْرَأَهً قَیِّمٌ وَاحِدٌ».[۱]

انس بن مالک می‌گوید: آیا برای شما حدیثی بیان کنم که آن را از پیامبر صلی الله علیه وسلم شنیدم که بعد از من شخصی که آن را شنیده برای‌تان بیان نخواهد کرد؟ «از علامت‌های قیامت این است که علم برداشته می‌شود، جهل و نادانی ظاهر و آشکار می‌گردد، زنا و فحشا رواج می‌یابد، شراب نوشیده می‌شود و مردان می‌روند (می‌میرند) و زنان باقی می‌مانند تا اینکه یک مرد سرپرستی پنجاه زن را بر عهده دارد.

2. عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرِو بْنِ العَاصِ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم یَقُولُ: «إِنَّ اللَّهَ لاَ یَقْبِضُ العِلْمَ انْتِزَاعًا یَنْتَزِعُهُ مِنَ العِبَادِ، وَلَکِنْ یَقْبِضُ العِلْمَ بِقَبْضِ العُلَمَاءِ، حَتَّى إِذَا لَمْ یُبْقِ عَالِمًا اتَّخَذَ النَّاسُ رُءُوسًا جُهَّالًا، فَسُئِلُوا فَأَفْتَوْا بِغَیْرِ عِلْمٍ، فَضَلُّوا وَأَضَلُّوا».[۲]

عبدالله بن عمرو بن عاص روایت می‌کند که از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیدم که فرمود: الله متعال علم را به یکباره از میان مردمان برنمی‌گیرد، بلکه علم را با مرگ عالمان از میان بر می‌دارد، تا اینکه چون عالمی بر جای نگذاشت، مردم سرکردگانی نادان را به ریاست می‌گیرند، آن‌گاه امور دینی از آن‌ها پرسیده می‌شود و بدون علم فتوا می‌دهند و خود گمراه می‌شوند و دیگران را نیز گمراه می‌کنند.

[۱] – متفق علیه؛ بخاری حدیث شماره ۸۱ و مسلم حدیث شماره ۲۶۷۱ با لفظ مسلم

[۲] – متفق علیه؛ بخاری حدیث شماره ۱۰۰ و مسلم حدیث شماره ۲۶۷۳ با لفظ بخاری