عفو و بخشیدن آنچه در نفس آدمی ‌خطور می‌کند

ابن تیمیّه درباره‌ی این فرموده‌ی ‌پیامبر صلی الله علیه وسلم: «إن الله تجاوز لأمتی عما حدثت بها أنفسها ما لم تکلم به أو تعمل به»؛ «خداوند از امّت من گذشت کرده است درباره‌ی آنچه که در نفسشان خطور می‌کند در صورتی که به آن تکلّم نکنند یا به آن عمل نکنند»، می‌گوید: عفو و بخشیدن آنچه در نفس آدمی ‌خطور می‌کند همانا برای امّت محمد صلی الله علیه وسلم است؛ مؤمنانی که به خدا و ملائکه و کتبش و رسولانش و روز آخرت ایمان دارند. پس دانسته می‌شود که این عفو در اموری است که قدحی به ایمان وارد نکند؛ اما اگر ایمان را نفی کرد پس حدیث شامل آن نمی‌شود؛ برای اینکه اگر ایمان از بین رفت صاحبش در حقیقت از امّت محمد صلی الله علیه وسلم محسوب نمی‌شود و به منزله‌ی منافقان خواهد بود و واجب نیست که از آنچه در نفسش خطور می‌کند از کلام یا عمل، عفو شود و این فرق آشکاری است که حدیث بر آن دلالت دارد و ادله‌ی شرعی بر آن آمده است. و این همانند آن است که خداوند خطا و فراموشی این امّت را بخشیده است چنانکه کتاب و سنت بر آن دلالت دارد. پس کسی که ایمانش صحیح باشد خطا و فراموشی و آنچه در نفسش خطور می‌کند برایش بخشیده می‌شود، همانطور که از آتش بیرون خواهند آمد بر خلاف کسی که ایمان همراهش نیست؛ چرا که چنین کسی نصوص بر آن دلالت ندارند که او بخاطر آنچه در نفسش می‌گذرد یا خطایش یا فراموشی‌اش مواخذه نمی‌شود.[۱]

[۱]– جـ۱۰ ص۷۶۰ لمجموع الفتاوى.