عدم وجوب جمعه بر بادیه نشینان

عائشه روایت کرده است: «کَانَ النَّاسُ یَنْتَابُونَ یَوْمَ الْجُمُعَهِ مِنْ مَنَازِلِهِمْ وَالْعَوَالِیِّ فَیَأْتُونَ فِی الْغُبَارِ یُصِیبُهُمْ الْغُبَارُ وَالْعَرَقُ فَیَخْرُجُ مِنْهُمْ الْعَرَقُ فَأَتَى رَسُولَ اللَّهِ  إِنْسَانٌ مِنْهُمْ وَهُوَ عِنْدِی فَقَالَ النَّبِیُّ ج لَوْ أَنَّکُمْ تَطَهَّرْتُمْ لِیَوْمِکُمْ هَذَا.»(۱) *

«مردم از خانه هایشان و حومۀ مدینه روز جمعه (برای ادای نماز جمعه) یکی پس از دیگری می آمدند و از میان گرد و غبار می گذشتند و آلوده به غبار و عرق می شدند به گونه ای که از (بدن) آن‌ها عرق خارج می شد و یکی از آن‌ها پیش پیامبر خدا ج آمد در حالی که پیامبر ج پیش من بود. پیامبر ج فرمودند: شما را چه می شد که خود را پاک می کردید.»
وعوالی مکانی‌های خارج از مدینه بوده که حدود چهار مایل (شش کیلومتر) از شهر فاصله داشته است.  (۲) *
این فرموده نشان می دهد که نماز جمعه بر بادیه نشینان و کسانی که خارج از آبادانی زندگی می کنند واجب نیست؛ زیرا اگر واجب می بود رسول الله ج آنان را امر می فرمود که جمعه بخوانند ولی به آنان چیزی نفرمود؛ و آنان هم برای اینکه فضیلت نماز پشت سر پیامبر ج را از دست ندهند مختارانه در جمعه حضور پیدا می کردند.

—————
(۱) * – (صحیح): بخاری (ش۹۰۲) / مسلم (ش۱۹۹۵) / ابوداود (ش۱۰۵۷) از طریق (احمد بن صالح واحمد بن عیسی وهارون بن سعید) روایت کرده‌اند: «حدثنا أحمد بن صالح قال حدثنا عبد الله بن وهب قال أخبرنی عمرو بن الحارث عن عبید الله بن أبی جعفر أن محمّد بن جعفر بن الزبیر حدثه عن عروه بن الزبیر عن عائشه زوج النبی – صلى الله علیه وسلم  قالت کان الناس ینتابون یوم الجمعه من منازلهم والعوالی فیأتون فی الغبار یصیبهم الغبار والعرق فیخرج منهم العرق فأتى رسول الله صلى الله علیه وسلم إنسان منهم وهو عندی فقال النبی – صلى الله علیه وسلم – لو أنکم تطهرتم لیومکم هذا.»
(۲) * –  ابن حجر، فتح الباری ۲/۳۸۶