اول: عبادتهای قولی، از قبیل به زبان آوردن شهادتین، و ذکر الله و گفتن تکبیر و تسبیح او و ستایش کردن او، و تلاوت قرآن و دعا و دعوت دادن به الله و امر به معروف و نهی از منکر، و خیرخواهی و آموزش دادن علم شرعی و امثال آن.
دوم: عبادتهای فعلی از قبیل نماز و روزه و حج و عمره و جهاد و طلب علم و پرداختن زکات و صدقه و قربانی کردن و نذر دادن و امثال آن.
نوع دوم: اموری که عبادت محض نیستند و آن اقوال اعمالی میباشند که در اصل به عنوان عبادت در اصل به عنوان عبادت مقرر نشدهاند، اما اگر با قصد و نیت درست انجام شوند به عبادت تبدیل میگردند و به نوع تقسیم میشوند.
اول: انجام واجبات و مستحبات: مانند: نیکی کردن به پدر و مادر و برقرار نمودن پیوند خویشاوندی و اصلاح بین مردم، پرداختن مخارج همسر و خانواده و خویشاوندان، گرامی داشتن مهمان، قرض دادن و هدیه و غیره، اگر مسلمانی این کارها را برای رضامندی الله متعال انجام دهد این کارها برایش عبادت محسوب میگردد و به او پاداش میرسد.
دوم: ترک امور حرام و مکروه برای رضایتمندی الله متعال، مثل ترک غیبت و سخنچینی، و ترک رباخواری و زنا و سرقت و کلاهبرداری و ترک سایر منکرات، پس اگر مسلمانی این چیزها را به خاطر رضامندی الله متعال و به امید ثواب او و به علت هراس از عذابش ترک کند، چنین ترک کردنی عبادت به حساب میآید و به او پاداش میرسد.
الله متعال میفرماید: ﴿یَرۡجُواْ لِقَآءَ رَبِّهِۦ فَلۡیَعۡمَلۡ عَمَلٗا صَٰلِحٗا وَلَا یُشۡرِکۡ بِعِبَادَهِ رَبِّهِۦٓ أَحَدَۢا﴾ [الکهف: ۱۱۰].
«پس هر کس به دیدارِ پروردگارش [در آخرت] امید دارد، باید کار شایسته انجام دهد و هیچ کس را در عبادتِ پروردگارش شریک نسازد».
و میفرماید: ﴿لَّا خَیۡرَ فِی کَثِیرٖ مِّن نَّجۡوَىٰهُمۡ إِلَّا مَنۡ أَمَرَ بِصَدَقَهٍ أَوۡ مَعۡرُوفٍ أَوۡ إِصۡلَٰحِۢ بَیۡنَ ٱلنَّاسِۚ وَمَن یَفۡعَلۡ ذَٰلِکَ ٱبۡتِغَآءَ مَرۡضَاتِ ٱللَّهِ فَسَوۡفَ نُؤۡتِیهِ أَجۡرًا عَظِیمٗا١١۴﴾ [النساء:۱۱۴].
«در بسیاری از رازگوییهای آنان [= مردم] خیری نیست، مگر [در گفتارِ] کسى که به [دادنِ] صدقهای یا کاری پسندیده یا سازشى میان مردم فرمان دهد؛ و هر کس برای رضایت الله چنین کند، به زودی پاداش بزرگی به وی خواهیم داد».
عَنْ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ س قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ج یَقُولُ: «إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّیَّاتِ، وَإِنَّمَا لِکُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى، فَمَنْ کَانَتْ هِجْرَتُهُ إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ فَهِجْرَتُهُ إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ، وَمَنْ کَانَتْ هِجْرَتُهُ إِلَى دُنْیَا یُصِیبُهَا أَوْ إِلَى امْرَأَهٍ یَنْکِحُهَا فَهِجْرَتُهُ إِلَى مَا هَاجَرَ إِلَیْهِ».[۱]
«همانا ثواب اعمال به نیت بستگی دارد، هرکس نتیجه نیت خود را درمییابد، پس هرکس که هجرت او به سوی الله و رسول است، ثواب هجرت به سوی الله و رسولش را درمییابد و کسیکه هجرتش به سوی دنیا باشد به آن میرسد و یا اگر هجرتش برای ازدواج با زنی باشد، پس هجرت او به سوی چیزی است که برای رسیدن به آن هجرت نموده است».
[۱]– متفق علیه؛ بخاری حدیث شماره ۶۶۸۹ و مسلم حدیث شماره ۱۹۰۷